„Pod sztandarem miłości” jest drugą częścią powieści Renaty Czarneckiej „Pożegnanie z ojczyzną: 1793” i absolutnie należy obie książki potraktować jako całość – bez przeczytania pierwszej, trochę usypiającej, dość spokojnej mimo arcyważnych wydarzeń dziejących się w tle, trudno wejść w wydarzenia insurekcji warszawskiej i całego powstania kościuszkowskiego, trudno wczuć się w atmosferę, trudno zrozumieć bohaterów i ich motywacje, a przede wszystkim niełatwo zorientować się, kto jest kim, szczególnie jeśli pojawia się nazwisko Potocki, tym bardziej, że przedstawiciele tego rodu stoją po przeciwnych stronach.

Tak jak wobec „Pożegnania z ojczyzną” miałam mieszane uczucia, tak teraz jestem pewna, że mam do czynienia z bardzo dobrą literaturą, napisaną pięknym językiem, z dużą dbałością o szczegóły, chociaż autorka czasem pozwala sobie na leciutkie naginanie historii. Nie mam o to pretensji, czasem jest to konieczne dla ubarwienia opowieści i przecież ma do tego prawo – w końcu jest to powieść. I tak dowiedziałam się z tej książki bardzo dużo, inaczej spojrzałam na to, co działo się w tym czasie w Warszawie. Autorka opisując przerażające wydarzenia 1794 roku z pozycji sprzyjającej Rosjanom Heleny Radziwiłłowej i Mariny Naryszkiny, Polki, która wyszła za mąż za rosyjskiego oficera, odgrywa tutaj trochę rolę „adwokata diabła”, bo pomimo wątpliwej moralnie postawy Radziwiłłowej, jej ślepego uwielbienia dla cesarzowej, poczułam do niej sympatię, i jednej i drugiej współczułam, kiedy zawierucha rewolucji przetaczała się przez ulice Warszawy, a ich życie zależało od woli motłochu. Innymi postaciami, które budziły moje ciepłe uczucia był rosyjski pułkownik Aleksiej Markow oraz stojący po drugiej stronie barykady Ignacy Potocki. Bohaterowie powieści Czarneckiej to postaci żywe, prawdziwe, niejednoznaczne. Można nie zgadzać się z poglądami niektórych z nich, zżymać na ich postępowanie, pogardzać wyborami, wiedzieć, że wolność dla każdego z nich ma różne oblicza, ale zawsze budzą emocje, nie tylko negatywne.

Cieszę się, że Renata Czarnecka ukazała wielki zryw Polaków o odzyskanie niepodległości z drugiej strony, Rosjan i Polaków jawnie sprzyjających protektoratowi Rosji, w ten sposób dając szersze spojrzenie na rok 1794. Dobrze, że przeczytałam tę książkę, że zmusiła mnie do refleksji, że dostarczyła mi tak wiele wzruszeń.

„Pod sztandarem miłości” jest drugą częścią powieści Renaty Czarneckiej „Pożegnanie z ojczyzną: 1793” i absolutnie należy obie książki potraktować jako całość – bez przeczytania pierwszej, trochę usypiającej, dość spokojnej mimo arcyważnych wydarzeń dziejących się w tle, trudno wejść w wydarzenia insurekcji warszawskiej i całego powstania kościuszkowskiego, trudno wczuć się...