"Valis" to - między innymi - książka autobiograficzna. Dick dokonuje projekcji samego siebie na papier i kreuje postać Konioluba Grubasa - zaplątanego w prochy, schizofrenię i chore relacje faceta, który pewnego dnia doznaje mistycznego objawienia, na zawsze zmieniającego jego życie. Dick pisze o sobie z zewnętrznej, obiektywnej perspektywy, często posługując się zjadliwą ironią wobec urojeń i bełkotu Grubasa, Dick-pisarz i Dick-psychol występują w opowieści jako osobni bohaterowie, lecz czasem zlewają się ze sobą, łączą i występują jako ta sama osoba. Jak widać od samego sposobu prowadzenia narracji można dostać zawrotu głowy, a to dopiero wierzchołek góry lodowej.

Wątek autobiograficzny, skoncentrowany głównie na pierwszych kilkudziesięciu stronach, zawiera fragmenty absolutnie najlepsze w całej karierze P.K. Dicka, tak dobre, że aż trudno uwierzyć jak niesamowitym talentem był obdarzony ten autor. Zaryzykuję stwierdzenie, że opowieść o życiowym upadku Konioluba Grubasa to jedno z lepszych dokonań XX-wiecznej literatury. Dick błyszczy kapitalnym poczuciem humoru, sarkastycznym i jadowitym, wątki takie jak kot Kevina czy analiza bitwy pancernej na Łuku Kurskim w wykonaniu Sherri są powalające. Akcenty humorystyczne zestawia z niezwykle ponurą historią, stanowiącą rozwinięcie motywów w pewnym sensie znanych z "A Scanner Darkly" - grupa przyjaciół, z których każdy dryfuje w stronę autodestrukcji, narkotyków, szaleństwa albo śmiertelnej choroby.

Im dalej w las tym bardziej na prowadzenie wysuwa się jednak inny wątek - nazwijmy go umownie filozoficznym. Dick, Koniolub, a czasem obaj jednocześnie, z żelazną konsekwencją paranoika rozkładają na czynniki pierwsze mistyczne doznanie o którym mowa była już wcześniej. Teorie na dobry początek dotyczą obcych, Boga i rządowych satelit emitujących telepatyczny przekaz, lecz to zaledwie rozgrzewka. Jak stopniowo się okazuje, wszystko powiązane jest ze wszystkim, a każda rzecz stanowi ukryty symbol czegoś innego... Cała konstrukcja przypomina mi trochę sceny tworzenia globalnej spiskowej teorii w "Wahadle Foucaulta" Umberto Eco. Wersja Dicka jest jednak nieskończenie bardziej odjechana i często niebezpiecznie balansuje na granicy narkotycznego bełkotu.

Jednoznaczna ocena "Valis" to zadanie bardzo trudne. Książka ta jest na pewno mocnym doznaniem i literackim odpowiednikiem sportów ekstremalnych (może skok bez spadochronu?) - nie każdy będzie w stanie przetrwać do ostatniej strony. Niektóre fragmenty są tak zagmatwane i dziwne że aż męczące. Ja po bardzo bardzo długim wahaniu daję 10/10 - za to że pomimo upływającego czasu psychopatyczne teorie Grubasa wciąż nie dają mi spokoju - i chyba muszę "Valis" przeczytać jeszcze raz aby przekonać się czy aby na pewno Koniolub nie ma racji...

"Valis" to - między innymi - książka autobiograficzna. Dick dokonuje projekcji samego siebie na papier i kreuje postać Konioluba Grubasa - zaplątanego w prochy, schizofrenię i chore relacje faceta, który pewnego dnia doznaje mistycznego objawienia, na zawsze zmieniającego jego życie. Dick pisze o sobie z zewnętrznej, obiektywnej perspektywy, często posługując się zjadliwą...