Przyznaję, że w pierwszej chwili wzdrygnęłam się z obrzydzeniem na samą myśl o spotkaniu przedstawicielki wiejskiego, sielankowego życia z reprezentującym "świat czynu" właścicielem przędzalni - odżyły w pamięci wszystkie koszmarne wzorce polskiego pozytywizmu w najgorszym wydaniu. Ze zrozumiałych względów przystępowałam zatem do lektury "Północy i Południa" z daleko idącą rezerwą, pełna najgorszych przeczuć i podtrzymywana na duchu tylko doskonałym wrażeniem, jakie zostawiły po sobie "Żony i córki" tej samej autorki.

Tymczasem od pierwszych zdań dałam się oczarować atmosferze powieści, temu barwnie i wiernie przedstawionemu światu zamożnej arystokracji, sielskiej scenerii angielskiej wsi i wreszcie realistycznie odmalowanym realiom życia w przemysłowym mieście. Pozytywizm? Nic podobnego - ludzkie dramaty przedstawiono bez niepotrzebnej drastyczności, a ostateczne szczęśliwe rozwiązanie wszystkich problemów nie ma w sobie nic z kiczu, przerysowania i taniego sentymentalizmu. Banalny romans? Owszem, w "Północy i Południu" najmniej wnikliwy czytelnik rozpozna główną parę, z jednakową siłą przyciągających się i odpychających, ale doskonale poprowadzona fabuła i wyraziste, autentyczne postacie pozwalają po prostu cieszyć się rozwijającą się fabułą - bezpretensjonalną i bardzo solidnie przedstawioną.
Owszem, rytm tej powieści jest na wskroś wiktoriański - wszystkie epizody są opisane z jednakową drobiazgowością, ale chyba tylko niewątpliwemu talentowi Elizabeth Gaskell narracja zawdzięcza potoczystość, a nagromadzenie szczegółów raczej cieszy niż męczy przegadaniem. "Północą i Południem" nie sposób się zmęczyć i nawet mniej "wprawnych" czytelników nie powinna zniechęcać objętość książki (ponad 500 stron).
Dodatkowym plusem są wszystkie te obyczajowe "smaczki": rozterki religijne ojca głównej bohaterki, dla nas być może dość egzotyczne, wyraziście odmalowane różnice między ludźmi różnego pochodzenia, wreszcie sama postać Margaret, znacznie bardziej przekonująca niż wcielenie wszelkich cnót, jakim była Molly z "Żon i córek".
Trudno cokolwiek zarzucić tej powieści - z czystym sumieniem mogę określić jako rewelację.

Przyznaję, że w pierwszej chwili wzdrygnęłam się z obrzydzeniem na samą myśl o spotkaniu przedstawicielki wiejskiego, sielankowego życia z reprezentującym "świat czynu" właścicielem przędzalni - odżyły w pamięci wszystkie koszmarne wzorce polskiego pozytywizmu w najgorszym wydaniu. Ze zrozumiałych względów przystępowałam zatem do lektury "Północy i Południa" z daleko...