„Mrok opada, gdy tak szusuję na nartach wieczorem, pod koniec długiego dnia, w stronę Związku Radzieckiego, do Wilczego Zęba, który czeka na mnie przy granicy i zdobędzie paszporty i pracę, a dla dziecka królicze mleko. Jeśli będzie chciał”.

Katja Kettu to znana, wielokrotnie nagradzana pisarka z Finlandii. Zasłynęła powieścią „Akuszerka”. Jednak jej proza nie jest łatwa w odbiorze. Przekonujemy się o tym, sięgając po jej najnowszą książkę pod tytułem „Motyl nocy”. Ukazała się ona nakładem wydawnictwa Świat Książki. Jest to wielowątkowa opowieść, która od czytelnika wymaga sporo skupienia i uwagi.

W 1937 roku piętnastoletnia Irga Malinen ma romans z radzieckim agitatorem. Dziewczyna zachodzi z nim w ciążę. Postanawia więc wyruszyć za ukochanym do Związku Radzieckiego. Nie zdaje sobie sprawy z tego, jak brzemienna w skutki okaże się ta decyzja. Oskarżona o szpiegostwo trafia do gułagu w Workucie. W tym piekle na ziemi blisko zaprzyjaźnia się z inną więźniarką.

To właśnie jeden, bardzo mocny wątek w powieści. Życie w gułagu, w kraju rządzonym przez Stalina. Autorka bezkompromisowo i bardzo realistycznie opisuje obozową rzeczywistość. Rzeczywistość pełną przemocy, morderczej pracy, strachu, kradzieży i rozbojów. Irga została skazana z artykułu pięćdziesiątego ósmego na „dwadzieścia pięć, pięć”. Ten wyrok miał definiować jej przyszłość. Jako więzień polityczny znajdowała się w szczególnie ciężkim położeniu.

Drugi wątek książki rozgrywa się w roku 2015 w wiosce Ławra. Verna przyjeżdża tam z Finlandii, aby rozwikłać zagadkę śmierci ojca. Nie przypuszcza nawet, że sprawa ta ma związek z daleką przeszłością.

W jaki sposób łączą się ze sobą wydarzenia z gułagu i Ławry? Jaki był los dwóch kobiet – Irgi i Very? Czy można zapomnieć o demonach przeszłości?

Odbiór książki byłby inny, gdyby nie konwencja przyjęta przez autorkę. Obficie czerpie ona bowiem z mistycyzmu, dawnych wierzeń i obrzędów. Korzysta także z fińskich dialektów. Wszystko to sprawia, że podczas lektury potrzeba naprawdę wiele skupienia. W pewnym momencie fabuła powieści przyjmuje naprawdę nieoczekiwany obrót.

„Motyl nocy” polecam wszystkim, którzy szukają nieoczywistej, ciekawej prozy.

Wojciech Sobański