Jeśli jesteś Sławomirem Mrożkiem i przebywasz na Zachodzie, to zrozumiałe, że gdy cieszysz się z otrzymania paszportu konsularnego (bo dzięki temu przez parę kolejnych lat nie będziesz martwił się już o przedłużenie ważności paszportu),to wkrótce przyjdzie wyjaśnienie z polskiej ambasady, że, przepraszamy, pomyłka, paszport ma otrzymać inny Mrożek. W ogóle dużo tu starań o przedłużanie paszportu, o prawo pobytu, o miejsce w paszporcie na wizy, itp.
Nastanie jednak rok 1968 i rozwiążą się wszystkie problemy paszportowe pisarza: list protestacyjny Mrożka po najeździe Polski i innych bratnich krajów na Czechosłowację spowoduje, że o żadnym przedłużeniu paszportu mowy być nie może, władza ludowa zaprasza Mrożka do kraju, dość tego dobrego. Mrożkowi jednak nie było dość, ale to wiązało się z dalszym wydeptywaniem ścieżek do urzędów: prawo azylu, itd. Niewątpliwie zagranica w tamtych czasach była dalej. Choć miało to ten plus, że- po wyjeździe- dalej była także Polska.

Jeśli jesteś Sławomirem Mrożkiem i przebywasz na Zachodzie, to zrozumiałe, że gdy cieszysz się z otrzymania paszportu konsularnego (bo dzięki temu przez parę kolejnych lat nie będziesz martwił się już o przedłużenie ważności paszportu),to wkrótce przyjdzie wyjaśnienie z polskiej ambasady, że, przepraszamy, pomyłka, paszport ma otrzymać inny Mrożek. W ogóle dużo tu starań o...

Korespondencja dwóch pisarzy emigrantów, z których wybitniejszy był Mrożek, zresztą on w tym tomie zdecydowanie dominuje. Mamy tu opis dylematu wracać-nie wracać, historie powstawania jego dramatów, dywagacje o Polsce, rozważania o różnicy między dramatem a prozą, pisze też sporo Mrożek o swoim stosunku do Gombrowicza. Z pewnością ciekawa lektura dla miłośników twórczości Mrożka.

Listy dwóch pisarzy, z których jeden – Mrożek – z pewnością był gigantem literackim, drugiego Herlinga-Grudzińskiego, mniej cenię. Obaj emigranci z wyboru i obaj introwertycy, jak pisze w doskonałym wstępie Andrzej Franaszek: „Mrożek i Herling należą do najtrudniejszych do przeniknienia, zamurowanych w sobie polskich pisarzy.” Więcej w książce zdecydowanie rozważań Mrożka i są one daleko ciekawsze, Herling pozostaje na marginesie.

I tak, jesteśmy świadkami wielu dylematów Mrożka, n.p w latach 60., po wyjeździe z Polski i osiedleniu się we Włoszech, waha się wciąż czy wrócić czy nie do kraju, zastanawia się czy jest takim typem pisarza, który usycha bez kontaktu z ojczyzną (na szczęście tak nie było).

Dostajemy też fascynującą historię powstawania wielu sztuk Mrożka, m.in. jego najsławniejszych: Tanga i Emigrantów. To bardzo smutne, że obecnie u nas w ogóle się go nie wystawia, czyżby się tak zestarzał, a może jest zbyt płaski dla obecnych reżyserów-modernistów? Nie wiem, ale żal, znamienne, że w czasach PRLu właściwie stale gościł na scenach.

Ciekawe są też uwagi Mrożka o Polsce, i tak, odwiedziwszy kraj po długiej przerwie w 1987r, pisze: „Jestem przerażony stanem materialnym, umysłowym i psychicznym Polski. Jestem od tego po prostu chory, przypuszczam, że infekcja dróg oddechowych, jakiej się nabawiłem pod koniec mojego tam pobytu, ma – poza wirusem – podłoże psychiczne. (...). Coś stało się z ludźmi i to coś to jest coś sowieckiego, już nie polskiego – wyraźna różnica między teraz a sześć lat temu. Jakiś nowy, obcy i przerażający element.” No cóż, celny opis ponurych lat 80...

Bardzo interesujący jest też opis przygotowywania się autora 'Tanga' do pisania dramatu 'Wielebni' w 1998r.: „Żeby nabrać rozpędu do pisania (w Nieborowie oczywiście),najpierw przez tydzień czytałem Herberta, Miłosza, Jasnorzewską-Pawlikowską i Mickiewicza. Chodziło mi o rozruszanie mojej mowy polskiej. Już po kilku dniach zacząłem myśleć po polsku w sposób nadzwyczajny, to znaczy taki, jakiego nie zaznałem od bardzo wielu lat, choć podczas emigracji czytywałem przecież tych samych autorów. Prawdopodobnie nastąpił przełom, a raczej włom mojego umysłu z powrotem do polszczyzny, po uprzedniej, dwuletniej już prawie jej akumulacji codziennej. Trzeba było dopiero potężnej dozy tej polszczyzny w jej najwyższej formie, żeby ten proces się dokonał. Sama tylko polszczyzna codzienna nie wystarczyła.” Fascynujące ładowanie akumulatorów polszczyzny poprzez czytanie wybitnych poetów...

Znajdujemy w książce więcej ciekawych mrożkowych rozważań, np. o różnicach między dramatem a powieścią, czy o jego stosunku Witolda Gombrowicza, innego giganta polskiej literatury. Zainteresowanych odsyłam do lektury.

Z pewnością książka jest warta przeczytania dla wszystkich miłośników twórczości Sławomira Mrożka.

Korespondencja dwóch pisarzy emigrantów, z których wybitniejszy był Mrożek, zresztą on w tym tomie zdecydowanie dominuje. Mamy tu opis dylematu wracać-nie wracać, historie powstawania jego dramatów, dywagacje o Polsce, rozważania o różnicy między dramatem a prozą, pisze też sporo Mrożek o swoim stosunku do Gombrowicza. Z pewnością ciekawa lektura dla miłośników twórczości...

Polska rzeczywistość widziana oczami dwóch wybitnych pisarzy, których historia skazała na emigrację. To korespondencja przesiąknięta szczerością, żalem, wątpliwościami, niesprawiedliwością choć zdarzają się również fragmenty pełne dobrego humoru, a gorzkie problemy przełamywane są słodką ironią.

Recenzja w całości: https://mamao.pl/listy-1959-1998-slawomir-mrozek-gustaw-herling-grudzinski/

Polska rzeczywistość widziana oczami dwóch wybitnych pisarzy, których historia skazała na emigrację. To korespondencja przesiąknięta szczerością, żalem, wątpliwościami, niesprawiedliwością choć zdarzają się również fragmenty pełne dobrego humoru, a gorzkie problemy przełamywane są słodką ironią.

Recenzja w całości:...

często zabawne, daje do myślenia

często zabawne, daje do myślenia