Przy Strugackich często muszę sobie przypominać kiedy ich książki powstawały, kiedy dana książka powstała i co to dla niej znaczy, bo choć czytam science-fiction, to zwykle nie są historie Strugackich oderwane i od świata, który znali, a wręcz przeciwnie, stanowią do tej rzeczywistości komentarz. Czy to są chłopaki lecące na Amalteę, czy naukowcy z INBADCZAM-u gdzieś coś się czai. Czytanie “Miasta skazanego” zaraz po “Mieście i gwiazdach” było ciekawe.

To drugie zaczyna się w jasności niekończącego się dnia, w wizji schludnej przyszłości, a “Miasto skazane” wita opisem wywozu śmieci i to bardzo zwykłych śmieci, w dodatku od wiadra odrywa się rączka i cała zawartość radośnie wysypuje się na chodnik. Tu od razu pojawia się Andrzej – główny bohater, na którego ramieniu wędruje się dalej przez miasto i jego zwyczaje.

Gdzie znajduje się miasto – nie wiadomo, jest ono sztucznym tworem, ma sztuczne słońce zapalane i wyłączane o określonych godzinach, ma swoją ludność i tak jak ona podporządkowane jest Eksperymentowi. Czym jest Wielki Eksperyment? Nikt zdaje się nie wiedzieć, ale liczy się, że on trwa i trzeba mu się poświęcać. O! W imię Eksperymentu to czy tamto i mamy budować, tworzyć i działać i nie musimy dokładnie widzieć jaki jest cel Eksperymentu, bo to mogłoby zniweczyć wszystkie starania, przekłamać wynik. Czyli ogólne coś, po coś, gdzieś, przez kogoś i niech się dzieje!

Hym.

Książkę wydano po raz pierwszy w 1988, co czyni ją jedną z nowszych w dorobku braci i owszem szukam analogii.

Jednym z elementów Eksperymentu jest zmienianie zawodów. To ten element wyznacza podział książki, w której siedzimy twardo na ramieniu Andrzeja od strony pierwszej po ostatnią, od bycia śmieciarzem, przez śledczego po pana redaktora a potem radnego. I choć Andrzej pnie się w górę, że tak powiem, to książka jasno daje do zrozumienia, że nie jest to regułą, bo zmiana zawodów odbywa się w drodze losowania. I tak dziś można być dyrektorem kombinatu maszynowego, pójść rano do maszyny, wrzucić książeczkę i od kolejnego dnia być szczęśliwym hydraulikiem. A że się w życiu klucza francuskiego nie trzymało w dłoniach, to cóż… trzeba się rozwijać dla dobra Eksperymentu, trzeba się starać i nie zniechęcać.

Coś jak zawód dyrektor, tylko wywrócone do góry nogami.

Czytając nie mogłam raz po raz nie westchnąć sobie, żeś jest pan, panie Andrzeju, naiwnym optymistą i to aż rozczulające, jak pan bardzo w to wszystko wierzy. Andrzej-śmieciarz miał ten optymizm, Andrzej-śledczy czuł się odpowiedzialny i się poczuwał do bycia ponad wszelkie układy i przyjaźnie i niekoniecznie mu to na zdrowie wyszło, bo wszak był tylko człowiekiem, Andrzej-redaktor miał misję a Andrzej-radny zaczynał wątpić i o zgrozo rozumieć. A przynajmniej mi tak się ci Andrzeje w pamięć wbili.

“Miasto skazane” nie jest powieścią, w której wartka akcja zwala czytelnika z nóg, perypetie poszczególnych bohaterów szarpią za serducho i o każdym chciałoby się tyle dowiedzieć, że głowa mała. Zdecydowanie jest to powieść o Andrzeju i Mieście oraz o Eksperymencie, o którym nic nie wiadomo, ale jest i ważne, że jest i więcej wiedzieć nie trzeba. Jednocześnie nie śmiem odmawiać bohaterom wyrazistości. Trudno mi w myślach nie porównywać tych stąd z tymi z “Miasta i gwiazd” – czytałam jedno po drugim, w obu figuruje Miasto jakby wyrwane z przestrzeni; jest na czym skojarzenia budować. I tak w “Mieście i gwiazdach” bohaterowie w dużej mierze zdawali się mi być figurami zaprzęgniętymi do przekazania ogólnej idei – wizji. W “Mieście skazanym” wszyscy przewijający się w okolicy Andrzeja ludzie są wyraziści. Czy to będzie Pułkownik, czy Wan, czy Izia Katzman (mój osobisty faworyt zaraz obok Otto Friży). Soczyści, brudni, ułomni, do bójki, do wódki i przyśpiewki. Tacy, że naprawdę o tych i owych chciałabym się dowiedzieć więcej, choć nie ta chęć ciągnęła mnie przez książkę jeszcze do piątku. To się gdzieś po ostatniej kropce wylęgło. Głównym motorem przy przeprawianiu się przez kolejne strony był Eksperyment, teorie o tym czym jest, o tym o co w nim chodzi, o tym co jest poza Miastem. Cała ta otoczka, w której unurzani byli bohaterowie.

Czy czuję się usatysfakcjonowana tym, czego się na koniec dowiedziałam?

Tak. Chyba. Nie można powiedzieć, że panowie pozamykali wszystkie wątki, że dali jednoznaczną odpowiedź i wyczerpali temat do cna. Jak dla mnie, to by można powiedzieć więcej, ale niedopowiedzenie rzecz dobra, skłania do myślenia i w ogóle.

Trochę spoilerowego gdybania w kontekście tek książki, jak i cała powyższa opinia, są tu: http://mlaasik.eu/wordpress/2014/04/14/a-i-b-strugaccy-miasto-skazane/

Przy Strugackich często muszę sobie przypominać kiedy ich książki powstawały, kiedy dana książka powstała i co to dla niej znaczy, bo choć czytam science-fiction, to zwykle nie są historie Strugackich oderwane i od świata, który znali, a wręcz przeciwnie, stanowią do tej rzeczywistości komentarz. Czy to są chłopaki lecące na Amalteę, czy naukowcy z INBADCZAM-u gdzieś coś...