Nasamprzód należy zaznaczyć, że tytuł książki nie jest do końca adekwatny, bowiem treść obejmuje także zagadnienia wcześniejsze niż czasy Hannibala. Na dobrą sprawę jest to jednak zaleta tej pracy, która dzięki temu w sposób szerszy i pełniejszy przedstawia dzieje fenickiej kolonii w północnej Afryce. Myślę, że nadanie takiego tytułu wynika z chęci zaznaczenia, iż książka ta nie dotyczy zagadnień związanych z późnym antykiem (na ten temat powstała choćby monografia o. Hammana), stąd drobna nieścisłość. Ale dość o tym.

Autorzy przedstawiają antyczne dzieje Kartaginy i Kartagińczyków na bardzo szerokim tle sytuacji polityczno-społeczno-gospodarczo-religinej w całym basenie M. Śródziemnego i Bliskiego Wschodu. Sprawa to bardzo ważna, gdyż pozwala należycie zrozumieć genezę Qart Hadaszt oraz późniejsze dzieje jego mieszkańców. Monografia nie ogranicza się (podobnie jak biografia Hannibala pióra Picarda) wcale do tematów politycznych, w centrum jej wcale nie stoją wojny z Rzymem. W sposób znakomity wykorzystali Autorzy zarówno źródła archeologiczne, jak i pisane. Na szczególne uznanie zasługuje zwłaszcza wybór i analiza tych ostatnich, bowiem pochodzą one z bardzo różnych czasów, a mamy wśród nich teksty Platona, Arystotelesa, komedie Plauta (szczególnie "Punijczyka"), rzymskie traktaty rolnicze czy pisma św. Augustyna.

Taki wybór źródeł pozwala spojrzeć na sprawy Kartaginy w sposób odpowiedni. Szczególnie dużo miejsca poświęcają Autorzy zagadnieniom ekonomicznym, które w przypadku kupieckiego miasta iure optimo uznawane są za kluczowe. Jednocześnie zwracają oni uwagę na fakt, iż z czasem Kartagina przestała być tylko kolonialną faktorią kupiecką, a jej elity zaczęły więcej czerpać z żyznych gleb północnej Afryki. W porównaniu do "Hannibala", ilość tekstu poświęcona zagadnieniom polityki wewnętrznej jest mniejsza. Autorzy wyraźnie jednak dokonują sui generis podziału dziejów kartagińskich na czas pełnej zależności od tyryjskiej metropolii, "pryncypat" Magonidów, okres rządów arystokracji i "pryncypat" Barkidów. Należycie odmalowali wpływ, jaki te zmiany ustrojowe wywarły na kierunki polityki zagranicznej i ekonomicznej państwa. W sposób interesujący przedstawili przemiany religijne wiążące się z wewnętrznymi transformacjami.

Dużo miejsca poświęcono rekonstrukcji archeologicznej wyglądu zburzonego przez Rzymian starego miasta, jego portu, murów i świątyń. Uzyskane przez archeologię artefakty są też podstawą dla analizy kartagińskiego rzemiosła i przemysłu. Jej wyniki skłaniają Autorów do refleksji nad specyficzną konstytucją psychiczną Kartagińczyków, którzy - w przeciwieństwie do Greków - nie przykładali tak wielkiej wagi do wytworu swych rąk. Nietypowym rysem ich religijności był straszny rytuał mol'k, który polegał na składaniu bogom dzieci w ofierze całopalnej, a który Autorzy w sposób przekonujący i racjonalny interpretują. Liczne i należycie zaargumentowane wnioski pozwalają czytelnikowi ujrzeć ciekawy i niejednoznaczny obraz mieszkańców Kartaginy.

"Życie codzienne w Kartaginie..." to najlepsza znana mi książka dotycząca Kartaginy dostępna w języku polskim. W sposób ciekawy i przystępny prezentuje różnorodne zagadnienia związane z dziejami tego państwa. Francuscy Autorzy dużo miejsca poświęcają na tematyce gospodarczo-społecznej oraz religijnej, co łącznie daje dość pełny obraz życia starożytnych Kartagińczyków.

Tomasz Babnis

Nasamprzód należy zaznaczyć, że tytuł książki nie jest do końca adekwatny, bowiem treść obejmuje także zagadnienia wcześniejsze niż czasy Hannibala. Na dobrą sprawę jest to jednak zaleta tej pracy, która dzięki temu w sposób szerszy i pełniejszy przedstawia dzieje fenickiej kolonii w północnej Afryce. Myślę, że nadanie takiego tytułu wynika z chęci zaznaczenia, iż książka...