Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Marian Bielicki nie był historykiem ani archeologiem. Nie przeszkodziło mu to jednak napisać wyczerpującej monografii historycznej – „Zapomniany świat Sumerów”. Opisuje on we wstępie, jak zainteresował się Mezopotamią, jak następnie poprosił słynnych badaczy o materiały źródłowe, które zgłębiał kilka dobrych lat i na podstawie których napisał tę właśnie publikację. Jest to wysiłek nie bez znaczenia, gdyż książka ta jest pierwszym (1966 r.) polskim popularnonaukowym kompendium wiedzy o Sumerze. To właśnie dzięki niemu historia Sumerów mogła zostać wreszcie zsumowana i przybliżona każdemu chętnemu, który się tematem zainteresował. Pierwszy rozdział opowiada o historii archeologii regionu mezopotamskiego, opisuje historię odkrywania tych ziem, streszcza, do jakich odkryć przyczynili się poszczególni badacze, jakie postępy na przestrzeni lat poczyniono. Trudno się przez to przedrzeć, ale później jest już w miarę z górki. Opowieść jest chronologiczna. Zaczyna się od snucia rozważań na temat kultur przedsumeryjskich zajmujących ten region, zahaczając o dostępne na ten temat informacje, ale dziś już wiemy na temat tych kultur zauważalnie więcej. Szybko przechodzi do analizowania słynnych tekstów – Sumeryjskiej listy królów czy eposów o Enmerkarze, rozmaitych mitów, a także hymnów, często skupiających się na konkretnych władcach, jak również sprawozdań, i próbuje wydobyć z nich fakty historyczne z całkiem niezłą skutecznością. Przytacza wiele różnych tekstów literackich i na ich podstawie interpretuje bieg kolejnych dziejów (i tak przez cały rozdział drugi). Niekiedy opisuje zabytki, dzieła sztuki sumeryjskiej, i z nich również wyłuskuje informacje, jednak ilustracje tychże zabytków rozsiane są dość chaotycznie po książce. Bielicki powołuje się na ustalenia różnych badaczy, na przykład przedstawiając hipotezy o pochodzeniu Sumerów – opisuje on rozwój debaty na ten temat od początku do lat 60-tych. Powołuje się na ustalenia badaczy nie tylko w tej materii, przybliża je czytelnikowi przez całą książkę. Nieco bardziej zniuansowane jest też obecne stanowisko dot. Gutejów. Datacja dot. III dynastii z Ur jest dziś nieco bardziej przesunięta w czasie. Wiele takich szczegółów pozostaje rozbieżnych z nowszymi ustaleniami. Informacje serwowane są w sposób dość suchy, nagromadzenie danych, datowań i numeracji oraz nazw znamiennych dla kultury sumeryjskiej, może być nieco przytłaczające, ale widać w pewnych momentach starania podjęte, by jednak zaciekawić. W rozdziale trzecim Bielicki omawia panteon sumeryjskich bogów, omawia najważniejsze bóstwa i związane z nimi mity, przytaczając ich fragmenty. W czwartym natomiast – o życiu codziennym Sumerów, o gospodarce, o hierarchii społecznej, o handlu i edukacji, o relacjach rodzinnych czy medycynie. Ostatni rozdział poświęcony jest prawodawstwu sumeryjskiemu. Podsumowując, jest to synteza zgrabna i udana, która bez wątpienia była w stanie zaspokoić ciekawość kilku pokoleń studentów czy innych osób zainteresowanych tematem. Jednak książka ta powstała w latach 60-tych, a więc odzwierciedla ówczesny stan wiedzy. Badania nad Mezopotamią rozwijają się prężnie i o ile w warstwie ogólnej można oczywiście wyłapać u Bielickiego jakieś podstawowe pojęcie o rzeczywistości Sumerów, tak w warstwie szczegółowej publikacja ta, po sześćdziesięciu latach od jej tworzenia, jest już przestarzała.