Już w XVI wieku Etienne de la Boetie pisał, że "Tyrana nie musimy zwalczać ani zabić. Unicestwi się sam, byleby tylko kraj nie chciał mu dłużej służyć. Nie chodzi o to, by czegoś go pozbawić, ale o to, by niczego mu nie dawać" bo przecież "skąd bierze on oczy, które was szpiegują jeśli nie od was? Skąd bierze tyle rąk, aby was chwytać jeśli nie od was? A czy stopy, które depczą wasze miasta, nie są waszymi stopami? Czy ma nad wami władze, która nie pochodziłaby od was?".

"Wyjście z cienia" zdaje się być właśnie takim twórczym rozwinięciem "Rozprawy o dobrowolnej niewoli" jako oś fabularną stawiając dokładnie ten motyw. Jest masa smaczków - Proxima Centauri, która jest przecież "czerwonym karłem", a "okupacja proksyjska" brzmi prawie jak "okupacja rosyjska"; ale to są tylko smaczki. W ogólnym rozrachunku Zajdel popełnił powieść wręcz łopatologiczną w wymowie, jest bardziej literaturą klasy "pokrzepienia serc", a nie fascynującym socjo-s-f. Niektóre momenty są pretensjonalne, a warstwa alegoryczna jest wręcz infantylna - wygląda nawet trochę jak próba wytłumaczenia się z "Limes inferior" - nie wiem jakie nastroje panowały po jej premierze, ale nawet dziś często spotykam się z opiniami, że "zakończenie zniszczyło historię", podczas gdy rozwiązanie Limes Inferior jest tam najważniejsze! I jest zgrabną alegorią narzuconego reżimu bolszewickiego. Być może wtedy też wiele osób tego nie dostrzegało i stąd potrzeba napisania powieści z zasadniczo identycznym motywem Obcych, ale przedstawionych wręcz żenująco bezpośrednio. Choć równie dobrze Wyjście z cienia mogłoby być napisane przed Limes inferior, było szkicem, wersją roboczą lub wersją "light", dla młodszych czytelników. Nie wiem jak było. Raczej skłaniałbym się do tej wersji ze względu na pewną pokraczność Zajdla, której we wcześniejszych dziełach nie zauważyłem, a co wskazywać by mogło albo na spadek formy albo właśnie na to, że napisane zostały wcześniej, a po prostu wydane później.

Pewne zastrzeżenia mam też do ostatnich rozdziałów, które choć z jednej strony uzupełniają leitmotiv "nadgorliwości gorszej od faszyzmu", to jednak dzisiaj wyglądają bardziej na disclaimer mający uchronić Autora przed cenzurą i stanowić swego rodzaju ochronę, bo w razie czego mógł przedstawić książkę jako krytykę "błędów i wypaczeń" i miałoby to sens. Nie można go za to winić, ale wyszło trochę pokracznie.

Poza tym szanuję, że Zajdel nigdy się nie rozwodzi bardziej niż powinien i nie pisze niepotrzebnych 600-stronicowych cegieł, ale akurat tej powieści rozwinięcie i rozbudowanie by raczej nie zaszkodziło.

Już w XVI wieku Etienne de la Boetie pisał, że "Tyrana nie musimy zwalczać ani zabić. Unicestwi się sam, byleby tylko kraj nie chciał mu dłużej służyć. Nie chodzi o to, by czegoś go pozbawić, ale o to, by niczego mu nie dawać" bo przecież "skąd bierze on oczy, które was szpiegują jeśli nie od was? Skąd bierze tyle rąk, aby was chwytać jeśli nie od was? A czy stopy, które...