Podawane w dużych ilościach dawki wynurzeń zrozpaczonego klowna są powodem odczuwanego przeze mnie od kilku dni intelektualnego omdlenia. Swój czas poświęcony trawieniu na różne sposoby artystycznego samobójstwa, mógłbym przeznaczyć dla innych książek. Komik, który kolekcjonuje mniej lub bardziej udane momenty swojego życia, stał się nużący w swej ironicznej pozie przyjmowanej względem wszystkich znanych sobie osób. Zamiast zaciekawić mnie swoim literackim występem, postąpił zupełnie inaczej. Stał się antybohaterem powieści oddychającej "katolickim powietrzem" nawet wtedy, kiedy było ono zanieczyszczone. Mimowolnie stałem się świadkiem sztuczek człowieka, dla którego jakikolwiek engagement stałby się uwolnieniem od potrzeby ciągłego udawania kogoś innego. Ale nie jestem zmartwiony z powodu kilku zmarnowanych dni. Dzięki temu dowiedziałem się, że moja przygoda z prozą Heinricha Bölla została definitywnie zakończona.

Z sadystyczną przyjemnością mogę Wam wyznać, że bohater "Zwierzeń klowna" zamiast wesołości wzbudza jedynie litość. Oczywiście nie twierdzę, jakoby jego celem miało być tylko rozbawianie publiczności. W zamyśle Bölla, ten niewierzący monogamista ma być przedstawicielem buntu wobec drobnomieszczańskiego świata oraz społeczeństwa pełnego hipokrytów i egoistów. Niestety w moich oczach nie potrafi nawet obronić tego, co ceni najwyżej. Swojej sztuki zepchniętej na margines nadreńskich scen, oraz odebranej mu przez konkurentów miłości. Nie będę ukrywać, że to wokół kobiety kręci się większa część rozpaczań i nawoływań artysty do wszystkich mogących mu pomóc w stanięciu na nogi. Z jakim skutkiem mu się to udaje? Sami przeczytajcie i oceńcie, o ile dobrniecie do końca.

"Zwierzenia klowna" w większości stanowią telefoniczne rozmowy przeprowadzane w atmosferze wymuszonego komizmu. Ich bohaterom przydałoby się teatralne doświadczenie, którego braku nie rekompensuje prostolinijna i szczera natura błazeńskiej postaci młodego Schniera. Wrażliwa artystyczna dusza tego człowieka o głęboko zakorzenionym antyklerykalizmie, byłaby może bardziej zjadliwa, gdyby nie jej osobowościowy kryzys, który przechodzi na kartkach powieści. Hans Schnier z rozdziału na rozdział dostaje od swoich rozmówców coraz mniejsze brawa, co nastraja go wyjątkowo pesymistycznie. Nie tylko im udzieliło się uczucie irytacji na dźwięk głosu klowna. Ja również miałem go dosyć po kilkudziesięciu stronach dzieła Heinricha Bölla.

Od strony Renu nie powiało tym razem pasjonującą literaturą. Wykolejony pajac czy też nicpoń artysta o kpiącej mentalności, zniechęcił mnie mnogością religijnych wątków, których tak wiele odnalazłem w "Zwierzeniach klowna". Również odległe wspomnienia z czasów II Wojny Światowej, wplecione w telefoniczne dialogi nie przyniosły odświeżenia specyficznego przesytu katolickością. Jedyne co zapamiętam z tej książki to udany żart z papieża i umiejętność wyczuwania przez bohatera zapachów interlokutorów podczas telefonowania. Ale jeśli tylko te zalety miałyby być powodem przeczytania przez Was powieści to uważam, że to będzie stanowczo za mało aby skusić się na prozę Heinricha Bölla.

Podawane w dużych ilościach dawki wynurzeń zrozpaczonego klowna są powodem odczuwanego przeze mnie od kilku dni intelektualnego omdlenia. Swój czas poświęcony trawieniu na różne sposoby artystycznego samobójstwa, mógłbym przeznaczyć dla innych książek. Komik, który kolekcjonuje mniej lub bardziej udane momenty swojego życia, stał się nużący w swej ironicznej pozie...