Dziewczyńskie sprawy. Przewodnik po dojrzewaniu

Okładka książki Dziewczyńskie sprawy. Przewodnik po dojrzewaniu Nina Brochmann, Ellen Støkken Dahl
Okładka książki Dziewczyńskie sprawy. Przewodnik po dojrzewaniu
Nina BrochmannEllen Støkken Dahl Wydawnictwo: Czarna Owca, ToTamto popularnonaukowa
272 str. 4 godz. 32 min.
Kategoria:
popularnonaukowa
Tytuł oryginału:
Jenteboka. Ellen og Ninas guide til puberteten
Wydawnictwo:
Czarna Owca, ToTamto
Data wydania:
2021-05-19
Data 1. wyd. pol.:
2021-05-19
Liczba stron:
272
Czas czytania
4 godz. 32 min.
Język:
polski
ISBN:
9788381436571
Tłumacz:
Karolina Drozdowska, Małgorzata Rost
Tagi:
miesiączka dojrzewanie dziewczynki hormony okres dziewczyńskie sprawy
Średnia ocen

8,7 8,7 / 10

Oceń książkę
i
Dodaj do biblioteczki

Porównaj ceny

i
Porównywarka z zawsze aktualnymi cenami
W naszej porównywarce znajdziesz książki, audiobooki i e-booki, ze wszystkich najpopularniejszych księgarni internetowych i stacjonarnych, zawsze w najlepszej cenie. Wszystkie pozycje zawierają aktualne ceny sprzedaży. Nasze księgarnie partnerskie oferują wygodne formy dostawy takie jak: dostawę do paczkomatu, przesyłkę kurierską lub odebranie przesyłki w wybranym punkcie odbioru. Darmowa dostawa jest możliwa po przekroczeniu odpowiedniej kwoty za zamówienie lub dla stałych klientów i beneficjentów usług premium zgodnie z regulaminem wybranej księgarni.
Za zamówienie u naszych partnerów zapłacisz w najwygodniejszej dla Ciebie formie:
• online
• przelewem
• kartą płatniczą
• Blikiem
• podczas odbioru
W zależności od wybranej księgarni możliwa jest także wysyłka za granicę. Ceny widoczne na liście uwzględniają rabaty i promocje dotyczące danego tytułu, dzięki czemu zawsze możesz szybko porównać najkorzystniejszą ofertę.
Ładowanie Szukamy ofert...

Patronaty LC

Książki autora

Okładka książki Chłopackie sprawy. Przewodnik po dojrzewaniu Nina Brochmann, Ellen Støkken Dahl, Magnhild Winsnes
Ocena 8,9
Chłopackie spr... Nina Brochmann, Ell...
Okładka książki The Wonder Down Under Nina Brochmann, Ellen Støkken Dahl
Ocena 0,0
The Wonder Dow... Nina Brochmann, Ell...

Mogą Cię zainteresować

Oceny

Średnia ocen
8,7 / 10
32 ocen
Twoja ocena
0 / 10

OPINIE i DYSKUSJE

Sortuj:
avatar
533
531

Na półkach: ,

Książka porusza temat dojrzewania i skierowana jest do dziewcząt. Od zmian fizycznych, przez emocjonalne, z burzą hormonów na czele. Miesiączka i wszystko co się z tym wiąże, a co młoda kobieta powinna wiedzieć. Tematy związane z miłością i bliskością, zarówno te emocjonalne jak i seksualne.
Książka porusza też inne, ważne tematy jak np. bezpieczeństwa, które jest niezwykle istotne w obecnych czasach (temat jest dostosowany do dzisiejszych realiów). Jest także kilka wzmianek dotyczących m.in. transpłciowości.

Wszystko napisane jest rzeczowo, konkretnie i rzetelnie., a rozpiętość tematów jest duża, więc znajdzie się tu niemal wszystko co młodzi ludzie chcieliby wiedzieć, a może wstydzą się zapytać. Myślę, że z uwagi na szeroki zakres omawianych tematów, książka będzie odpowiednie dla raczej starszych dziewczynek (minimum 10+).

Książka będzie też cenna lekturą dla rodziców, którzy dziecko takim tytułom mogą wejść trochę w świat swoich dzieci, który stał się dla nich już częściowo obcy.

Książka porusza temat dojrzewania i skierowana jest do dziewcząt. Od zmian fizycznych, przez emocjonalne, z burzą hormonów na czele. Miesiączka i wszystko co się z tym wiąże, a co młoda kobieta powinna wiedzieć. Tematy związane z miłością i bliskością, zarówno te emocjonalne jak i seksualne.
Książka porusza też inne, ważne tematy jak np. bezpieczeństwa, które jest niezwykle...

więcej Pokaż mimo to

avatar
380
373

Na półkach:

„Miesiączka jest czymś, jak najbardziej normalnym i naturalnym”.
Dziewczyny, która z nas miała stres i nie wiedziała, co robić kiedy dostała pierwszą miesiączkę. Wtedy powinno się iść do rodziców, starszej siostry czy kogoś zaufanego, natomiast nie każdy ma taką osobę, nie chodzi mi tylko o brak bliskich, ale również o to, że nadal w naszym społeczeństwie i na świecie ten temat, ogólnie też dojrzewania jest traktowany jako tabu, a tak nie powinno być. Przyznaję, że się to zmienia, z kolei czekam na wielkie postępy.
Okres nie jest czymś, czego się trzeba wstydzić, jest czymś normalnym i naprawdę mam nadzieję, że będziemy się wspierać jeśli chodzi wzajemną pomoc, mam tu na myśli dostęp i brak środków higienicznych do higieny intymnej.
„Presja posiadania szczupłego ciała i ideały piękna gloryfikujące szczupłą sylwetkę mają rzecz jasna znaczenie, ale nie chodzi tu wcale o ciało. Chodzi o emocje, które wymknęły się spod kontroli”.
Ile się mówi o posiadaniu idealnej sylwetki? Ale czy taka istnieje? Każda osoba jest indywidualną jednostką, oczywiście trzeba dbać o siebie i swoje zdrowie. Czy trzeba wywierać presje na osobach, które nie mają idealnej sylwetki, czy "płaskiego brzucha" ? Moim zdaniem nie i są naprawdę inne interesujące tematy do rozmowy w towarzystwie, zwłaszcza np. przy stole niż o ludzkim ciele tej konkretnej osoby.
„Podczas erekcji łechtaczka potrafi powiększyć się nawet dwukrotnie! Cały nasz srom może się więc wtedy wydawać większy i ciemniejszy”.
Dużo nowych i interesujących rzeczy dowiedziałam się à propos naszej intymności i stosunków płciowych. Żałuję, że nie było takich książek kiedy sama byłam nastolatką, a myślenie niektórych ludzi jest nadal takie same, jak było wcześniej. Chcę doczekać dnia kiedy edukacja seksualna wejdzie na pełną parą do szkół i będzie przeprowadzona przez wykwalifikowaną kadrę. Ta książka jest świetna. Polecam ją zarówno młodzieży, nastolatkom, jak i rodzicom i po prostu wszystkim. Nina Brochmann i Ellen Støkken Dahl napisały genialną książkę o dorastaniu i seksie.


#Dziewczeńskiesprawy#Sex#niebezpiecznemity#edukacjaseksualna#brakedukacjiseksualnej#miesiączka#łechtaczka#penis#erekcjamolestowanieseksualne#wykorzystanieseksualne#pridemonth#LGBTQIA+#wyjściezszafy#zaburzeniaodżywiania#zdrowiepsychiczne#hormony#dorastanie#orientacjaseksualna$orgazm#gwałt#granice



http://bookaholicandwriter.blogspot.com/2023/05/dziewczynskie-sprawy.html

https://www.instagram.com/p/C0Mr0sCtQLr/?igshid=ODhhZWM5NmIwOQ==

„Miesiączka jest czymś, jak najbardziej normalnym i naturalnym”.
Dziewczyny, która z nas miała stres i nie wiedziała, co robić kiedy dostała pierwszą miesiączkę. Wtedy powinno się iść do rodziców, starszej siostry czy kogoś zaufanego, natomiast nie każdy ma taką osobę, nie chodzi mi tylko o brak bliskich, ale również o to, że nadal w naszym społeczeństwie i na świecie ten...

więcej Pokaż mimo to

avatar
235
232

Na półkach:

Dziewczyńskie sprawy” to książka dla nastolatek, które albo zaczynają swoją przygodę z dojrzewaniem, albo po prostu chcą wiedzieć więcej o tym, co dzieje się z nimi w tym czasie. Jest to również dobra pozycja do wspólnego czytania z rodzicem. Niewątpliwym plusem jest prosty język, który trafi nawet do 10-latek. Z drugiej strony jednak może to denerwować trochę starsze czytelniczki, które pewną wiedzę już posiadają. Nie da się jednak stworzyć pozycji dla tak sporego, mimo wszystko, przedziału wiekowego, aby każdemu wszystko odpowiadało.

Jako osoba, które przekazuje wiedzę na temat dojrzewania w szkole podstawowej, śmiało mogę stwierdzić, że nawet ja doszukałam się w tej książce kilku ciekawostek, a także obalone zostały mity, w które ślepo wierzyłam. Mimo, iż oczywiście posiadam wiedzę na temat większości zagadnień poruszanych w książce, to z przyjemnością ją przeczytałam i utrwaliłam sobie to, co już wiem oraz dowiedziałam się czegoś nowego. Teraz czas, aby podsunąć tę pozycję córce.

Oczywiście nie mogę nie wspomnieć o wspaniałej szacie graficznej. Książka ma twardą oprawę, każde zagadnienie jest osobno oznaczone, ważne rzeczy wyróżnione w ramkach, a całości dopełniają adekwatne do treści ilustracje.

Zawarte w „Dziewczyńskich sprawach” informacje dotyczą zarówno rozwoju fizycznego, jak i psychicznego. Zwracają uwagę na aktualne problemy, ale również przekazują wiedzę, jak sobie z nimi radzić, a także co jest uznawane jako „normalne” w okresie dojrzewania, a co powinno nas niepokoić.

Na końcu książki znaleźć możemy spis miejsc oraz stron internetowych, na których możemy szukać zarówno informacji, jak i pomocy w trudnych, czy też niebezpiecznych sytuacjach. Z pewnością wykorzystam go w czasie prowadzonych przez siebie zajęć, gdyż uważam, że bardzo ważne jest, aby dać młodzieży właśnie taką „ściągę”, z której w każdej chwili będzie mogła skorzystać.

Uważam, że takie pozycje są potrzebne i bardzo dobrze, że pojawiają się na naszym rynku. Rzetelne informacje, poparte wiedzą lub badaniami naukowymi niewątpliwie powinny wygrywać z tymi niesprawdzonymi, które pojawiają się w internecie, czy też niekiedy błędnie przekazywane są z ust do ust. Im więcej takich pozycji, tym większy wybór. Ważne, aby informacje przekazywane były w rzetelny sposób i przez osoby, które mają wiedzę w tym temacie.

Na koniec niestety minus. A mianowicie to, że książka skierowana jest typowo dla dziewcząt. Osobiście uważam, że lepiej by było, gdyby wiadomości o dojrzewaniu były przekazywane ogólnie. Przecież zarówno dziewczyna może być zainteresowana dojrzewaniem chłopców, jak i odwrotnie. Nie ma nic złego w tym, że nastolatkowie chcą wiedzieć więcej nie tylko o sobie, ale również o innych.

Dziewczyńskie sprawy” to książka dla nastolatek, które albo zaczynają swoją przygodę z dojrzewaniem, albo po prostu chcą wiedzieć więcej o tym, co dzieje się z nimi w tym czasie. Jest to również dobra pozycja do wspólnego czytania z rodzicem. Niewątpliwym plusem jest prosty język, który trafi nawet do 10-latek. Z drugiej strony jednak może to denerwować trochę starsze...

więcej Pokaż mimo to

avatar
820
786

Na półkach: ,

Niejednokrotnie zdarza się, że wchodząca w wiek dojrzewania dziewczyna nie wie co dzieje się z jej ciałem, umysłem czy zachowaniem. Nastoletni wiek przysparza wielu problemów, więc z pomocą przychodzą nam dwie lekarki specjalizujące się w seksualności młodzieży. Poruszają szereg tematów, począwszy od kobiecego wyglądu (również jego braku),miesiączki, pojawiającego się uczucia, po wykorzystywanie seksualne, kubeczki menstruacyjne i pocenie.

Najważniejsze jest to, że czytając czujemy się zaopiekowane i bezpieczne – zupełnie jakby opowiadała ją starsza siostra. ‘Dziewczyńskie sprawy’ sprawią, że wkraczające w dorosłość poznają odpowiedzi na nurtujące je pytania i przeciwdziałają błędnym wyobrażeniom.

Niejednokrotnie zdarza się, że wchodząca w wiek dojrzewania dziewczyna nie wie co dzieje się z jej ciałem, umysłem czy zachowaniem. Nastoletni wiek przysparza wielu problemów, więc z pomocą przychodzą nam dwie lekarki specjalizujące się w seksualności młodzieży. Poruszają szereg tematów, począwszy od kobiecego wyglądu (również jego braku),miesiączki, pojawiającego się...

więcej Pokaż mimo to

avatar
288
287

Na półkach:

Nina Brochmann, Ellen Støkken Dahl „Dziewczyńskie sprawy. Przewodnik po dojrzewaniu”
Cieszę się, że na polskim rynku wydawniczym można znaleźć coraz więcej lektur pomagających przebrnąć młodym osobom przez okres dojrzewania.
Ta książka przeznaczona jest dla dziewcząt już od 9 roku życia. Dotyka ona nie tylko sfer cielesnych, ale również pomaga im zrozumieć emocje jakie targają nimi w tym trudnym okresie.
Dziewczęta znajdą tu również odpowiedzi na wiele dręczących ich pytań, np. jak przebiega miesiączka czy jak dobrać pierwszy biustonosz.
Ubolewam jednak, że książka została wydana w jednym tomie, bo problemy jakie dotyczą 16-latki niekoniecznie będą potrzebne 9-latce, która dopiero stoi u progu dojrzewania. A autorki przechodzą od pierwszej miesiączki do budowy łechtaczki, po zakochanie, erekcje i pierwszy stosunek.
Z tego też względu nie podaruję ten książki swojej dziesięcioletniej córce. Za dużo jest w niej treści nieprzeznaczonych dla tak młodej osoby.
Dla niektórych kontrowersyjne mogą być również tematy, które zostały poruszone w tej lekturze, jak np. zmiana płci, masturbacja czy ustalanie swojej orientacji seksualnej.
Reasumując, bardzo praktyczna lektura ale powinna być podzielona wiekowo, ze względu na zamieszczone treści.

Nina Brochmann, Ellen Støkken Dahl „Dziewczyńskie sprawy. Przewodnik po dojrzewaniu”
Cieszę się, że na polskim rynku wydawniczym można znaleźć coraz więcej lektur pomagających przebrnąć młodym osobom przez okres dojrzewania.
Ta książka przeznaczona jest dla dziewcząt już od 9 roku życia. Dotyka ona nie tylko sfer cielesnych, ale również pomaga im zrozumieć emocje jakie...

więcej Pokaż mimo to

avatar
386
361

Na półkach:

,,Dziewczyńskie sprawy" to poradnik o dojrzewaniu, napisany przez lekarki i pisarki. Zawiera mnóstwo informacji, dotyczących nie tylko zmian fizycznych, ale również emocjonalnych. Wzbogacony jest o wskazówki oraz ilustracje. Myślę, że jest to doskonała forma przekazywania wiedzy. Wiemy jak rozległy i trudny jest to temat, a ów przewodnik stanowić może świetne wsparcie rodzica w trudnych tematach z dojrzewającą córką. Poruszone zostało w nim wiele zagadnień, myślę, że rodzic doskonale poradzi sobie z dawkowaniem i dostosowywaniem ich do odpowiedniego etapu. Tak, rodzic, gdyż ja osobiście nie planuję podarować córce tej książki, uważam, że jednak mimo wszystko, nie każdy rozdział jest jej potrzebny i nie każdy od razu, dlatego to rodzic powinien dawkować co i kiedy pokazać i wytłumaczyć. Jako pomoc dla nas, rodziców to idealna pozycja.

,,Dziewczyńskie sprawy" to poradnik o dojrzewaniu, napisany przez lekarki i pisarki. Zawiera mnóstwo informacji, dotyczących nie tylko zmian fizycznych, ale również emocjonalnych. Wzbogacony jest o wskazówki oraz ilustracje. Myślę, że jest to doskonała forma przekazywania wiedzy. Wiemy jak rozległy i trudny jest to temat, a ów przewodnik stanowić może świetne wsparcie...

więcej Pokaż mimo to

avatar
957
949

Na półkach:

Nasze sprawy dziewczyńskie nie są łatwe.
Czym jest okres? Co to pryszcze? Po co mi stanik?
Książka została napisana przez lekarki i pisarski,ktore swoją znajomość zapoczątkowały jako studentki medycyny.
Autorki piszą, że jest to książka przeznaczona dla wieku od 9 do 16 lat że względu na rożny wiek dojrzewania u dziewcząt.
Dojrzewanie bywa wielkim wyzwaniem, a rodzic nie zawsze jest w stanie znaleźć odpowiedź na pozornie proste pytania.
Z pomocą przychodzi tą książka, która ma piękną szatę graficzną. Spis treści dzięki któremu możemy wybrać interesujący nas temat.
Autorki szczegółowo opisują zmiany zachodzące w organiźmie, w wyglądzie, mówią o różnicach między dziewczynkami a chłopcami, nawet o tym że ktoś nie czuje się dobrze w swoim ciele. Poruszają temat operacji plastycznej czy zmianie płci.
Rozumiem, że ta wiedza dla starszych dziewczyn może być odpowiednią. Jednak nie widzę sensu w tym aby 9 latce serwować takie informacje.
Jest tu ogrom ważnych i ciekawie przekazanych informacji. Niestety jest też dużo informacji, które są moim zdaniem nie odpowiednie dla młodszych dziewczynek. Myślałam, że będzie to książka, którą moja córka będzie miała na półce. Niestety tak się nie stanie. Wy jako rodzice sami podejmijcie decyzję w tej kwestii.
A może czytaliście ją? Chętnie poznam Wasze zdanie na temat treści w niej zawartej.

Nasze sprawy dziewczyńskie nie są łatwe.
Czym jest okres? Co to pryszcze? Po co mi stanik?
Książka została napisana przez lekarki i pisarski,ktore swoją znajomość zapoczątkowały jako studentki medycyny.
Autorki piszą, że jest to książka przeznaczona dla wieku od 9 do 16 lat że względu na rożny wiek dojrzewania u dziewcząt.
Dojrzewanie bywa wielkim wyzwaniem, a rodzic nie...

więcej Pokaż mimo to

avatar
808
759

Na półkach:

"Dziewczyńskie sprawy" to stworzony przez dwie lekarki przewodnik po dojrzewaniu.

Znajdziemy w nim między innymi:
- odpowiedzi na najbardziej nurtujące pytania,
- triki i dobre rady, które ułatwią codzienne funkcjonowanie,
- fakty i ciekawostki,
- anegdoty i historie z życia, dzięki którym ten czas stanie się wyjątkowy.

Autorki w prosty i obrazowy sposób opisują cały cykl dojrzewania. Udzielają odpowiedzi na najbardziej wstydliwe pytania, dzięki czemu cały proces staje się mniej straszny.

Książka jest odpowiednia dla dziewczynek w wieku od 9 do 16 lat, ale według mnie powinny się z nią zapoznać również mamy. Aby mogły bez skrępowania rozmawiać na nieco niezręczne tematy ze swoimi córkami.

"Dziewczyńskie sprawy" to stworzony przez dwie lekarki przewodnik po dojrzewaniu.

Znajdziemy w nim między innymi:
- odpowiedzi na najbardziej nurtujące pytania,
- triki i dobre rady, które ułatwią codzienne funkcjonowanie,
- fakty i ciekawostki,
- anegdoty i historie z życia, dzięki którym ten czas stanie się wyjątkowy.

Autorki w prosty i obrazowy sposób opisują cały cykl...

więcej Pokaż mimo to

avatar
196
193

Na półkach:

Dorastanie. Buzujące hormony. Przemiana z dziewczynki w kobietę.

Sprawa wcale nie jest taka prosta, a wręcz bym powiedziała, że bardzo trudna.


W ciele i psychice dziecka zaczyna nagle zachodzić tak wiele zmian. Życie przewraca się o 180 stopni.

Pamiętam jak ponad 12 lat temu sama przechodziłam przez ten czas i z jak wieloma wyzwaniami się to wiązało.


Dziewczyńskie sprawy to swoista encyklopedia o dorastaniu. Od A do Z otrzymujemy dawkę praktycznej wiedzy co z czego wynika i dlaczego.

To na co najbardziej zwróciłam uwagę to podkreślanie własnej indywidualności, różnorodności oraz wyjątkowości. Tego brakowało za „moich czasów”. Teraz bardzo zwraca się uwagę na budowaniu wśród dzieci pewności siebie i to jest piękne. Mamy jedno życie i to czym skorupka za młodu nasiąknie, tym na starość trąci.


Z książki dodatkowo dowiadujemy się czym są granice, gdzie zwrócić się o pomoc, o relacjach, wykorzystywaniu, internecie, świadomości i poznawaniu własnego ciała.

Każda dziewczynka powinna mieć tę książkę na swojej półce.

Dorastanie. Buzujące hormony. Przemiana z dziewczynki w kobietę.

Sprawa wcale nie jest taka prosta, a wręcz bym powiedziała, że bardzo trudna.


W ciele i psychice dziecka zaczyna nagle zachodzić tak wiele zmian. Życie przewraca się o 180 stopni.

Pamiętam jak ponad 12 lat temu sama przechodziłam przez ten czas i z jak wieloma wyzwaniami się to wiązało.


Dziewczyńskie...

więcej Pokaż mimo to

avatar
2230
1505

Na półkach: , ,

Nina Brochmann i Ellen Støkken Dahl, to dwie norweskie lekarki, które stworzyły ten przewodnik, by wprowadzić dziewczynki w świat dojrzewania. Autorki odpowiadają na najbardziej nurtujące pytania i udzielają dobrych rad, bowiem jak nikt, znają ciało zarówno z zewnątrz jak i od środka. Napisana przez nie książka to doskonałe źródło wiedzy, na temat dziewczyńskich spraw. Jest tu wszystko, o co ja tak bardzo wstydziłam się zapytać rodziców.

Dojrzewanie to bardzo indywidualna kwestia, niektórych czeka wcześniej, innych później, ta książka została napisana z myślą o dziewczynkach w wieku od 9 do 16 lat, po to by nie musiały szukać odpowiedzi na nurtujące je pytania w internecie.

Przed podarowaniem tej książki córce, postanowiłam bardzo dokładnie zaznajomić się z jej treścią. I powiem Wam, że i ja (w tym wieku 🤭) dowiedziałam się kilku nowych rzeczy. To świetna pozycja, drobiazgowo opracowana, naszpikowana mnóstwem ciekawostek i fachowej wiedzy, wzbogacona o świetne ilustracje. Znajdziemy tu mnóstwo praktycznych i wartościowych porad.
Autorki zwracają uwagę nie tylko na fizyczność, czyli zmieniające się ciało, ale i na sferę psyche, która również musi za owymi transformacjami nadążyć, poszufladkować je i oswoić.
Książka napisana została bardzo przyjemnym i łatwo przyswajalnym językiem, tak by była zrozumiana przez każdego odbiorcę, a ze wszystkich stron przebija jedna podstawowa wartość, jaką jest tolerancja.

Publikacja została niezwykle starannie wydana, twarda oprawa o lekko powiększonym formacie, z kartami o wzmocnionej gramaturze. Pięknie zilustrowana przez Maghhild Winsnes.
Moim zdaniem to idealne kompendium wiedzy dla każdej dorastającej dziewczynki.

Nina Brochmann i Ellen Støkken Dahl, to dwie norweskie lekarki, które stworzyły ten przewodnik, by wprowadzić dziewczynki w świat dojrzewania. Autorki odpowiadają na najbardziej nurtujące pytania i udzielają dobrych rad, bowiem jak nikt, znają ciało zarówno z zewnątrz jak i od środka. Napisana przez nie książka to doskonałe źródło wiedzy, na temat dziewczyńskich spraw. Jest...

więcej Pokaż mimo to

Książka na półkach

  • Chcę przeczytać
    54
  • Przeczytane
    35
  • Posiadam
    8
  • Dla dzieci
    2
  • Rodzicielstwo
    2
  • Popularnonaukowe
    1
  • K. Zdrowie i uroda
    1
  • Nr 1
    1
  • 2021
    1
  • 2021 CZERWIEC
    1

Cytaty

Bądź pierwszy

Dodaj cytat z książki Dziewczyńskie sprawy. Przewodnik po dojrzewaniu


Podobne książki

Przeczytaj także

Ciekawostki historyczne