Thrillerów o nazistach i terrorystach w mrocznej Skandynawii jest bez liku, a ja sama jako fanka Henninga Mankella jestem dość surowym krytykiem nowych wariacji na te nośne kryminalne tematy. Jak zatem w mojej ocenie wypada zapowiadany na okładce obiecujący debiut dziennikarza Pascala Engmana w dystopijnej opowieści pt. „Patrioci”? Nie bez kozery mogę powiedzieć: bardzo dobrze! Już śpieszę wytłumaczyć dlaczego.

Naprawdę szybka i wciągająca akcja powieści toczy się na zasadzie bilokacji i od samego początku wiemy, „kto zabił”. Naprzemiennie przeplatane krótkie rozdziały przedstawiają perspektywy i wydarzenia dziejące się na dwóch odległych kontynentach. Najpierw postać Augusta Novaka, ochroniarza rosyjskiej mafii, byłego najemnika Legii Cudzoziemskiej oraz Blackwater w Vallenar, w północnym Chile. Potem Carla Cederhielma w Sztokholmie – niedoszłego biznesmena mordującego proimigranckich dziennikarzy, a także wykorzystanego do przeprowadzenia zamachu terrorystycznego Ibrahima i jego rodziny oraz nadmiernie ambitnej, lecz nieradzącej sobie z traumą z przeszłości dziennikarki Madeleine Winther. Losy tych czworga łączą się nie tylko za sprawą osobistej wendety Carla wobec polityków i dziennikarzy, rzekomo odpowiedzialnych za napływ imigrantów i złą politykę socjalną kraju, ale także – być może trochę banalnie – za sprawą miłości Augusta sprzed lat: czołowej sztokholmskiej dziennikarki Amandy.

Realnie ukazane tło społeczne współczesnej Szwecji, która przeżywa kryzys polityczny, gdy do władzy dochodzą demokraci, wraz z antyimigrancką retoryką sprawia wrażenie, jakby czytało się reportaż z porannego wydania gazety czy oglądało telewizyjne wiadomości. Wiarygodność opisywanych niepokojów i zamieszek ulicznych, działań straży obywatelskich i sąsiedzkich na osiedlach zamieszkałych przez muzułmanów czy czarnoskórych, skali zagrożenia branży prasowej ze strony fanatyzmu nie tyle religijnego, ile tego wypaczonego nacjonalizmu, szerzącego nienawiść do jakiejkolwiek odmienności, jest przerażająca.

Pomimo tego, że motywacje i konsekwencje jednostkowych decyzji bohaterów są raczej przewidywalne, „Patriotów” czyta się jednym tchem. Mniej lub bardziej świadome wybory postaci między dobrem a złem świetnie oddają dylematy prawdziwych ludzi, a działania jednego człowieka, niczym efekt motyla, mogą wpływać na nastroje społeczne nie tylko sąsiadów, mieszkańców miast, ale i całych krajów. Autor w bezbłędny sposób diagnozuje wyzwania współczesnego dziennikarstwa, w którym w dobie powszechnych podsłuchów i kamerek walka o bycie pierwszym przy najgorętszym temacie dnia to istny wyścig szczurów. Engmanowi udaje się też opisać w nieco cyniczny, ale do bólu prawdziwy sposób mechanizm nakręcania się spirali nienawiści oraz nierówną walkę między lobby politycznym, podejmującym działania dla zapewnienia dobrobytu ogółowi, a jednostką, która doświadcza śmierci brata, braku możliwości leczenia onkologicznego i obraca swoją żałobę w niszczenie i ranienie jak największej liczby osób.

Fabuła „Patriotów” to nie tylko rasowy thriller stopniujący grozę, z doskonale zarysowanym tłem społecznym, ale także elektryzująca proza sensacyjna pełna wybuchów, zwrotów akcji i trupów. Jednocześnie jest to powieść, która porusza temat współczesnego terroryzmu oraz przyczyn nazizmu, które są często nieoczywiste i stanowią wypadkową prywatnych pobudek i archetypowych zachowań. Pozostaje tylko mieć nadzieję, że wydarzenia opisane przez Engmana nie są ponurym proroctwem, ale tylko i aż nadzwyczaj wciągającą literacką fikcją.

Alicja Klebba