„Efekt lucyfera. Dlaczego dobrzy ludzie czynią zło?”

Philip Zimbardo niewątpliwie jest jednym z najbardziej znanych współczesnych psychologów. Zapewne wszyscy kojarzycie go z eksperymentem więziennym, jednak jego dorobek nie kończy się na tym jednym badaniu. Ten wychowany w biedzie, w getcie na Bronksie badacz sporo czasu w życiu poświęcił na badania zła. I co mu z tego wyszło? Efekt lucyfera mu wyszedł i właśnie o nim opowiem.

Już we wstępie autor przekonuje, iż każdy z nas jest zdolny do zła. „Oj nie, nie, panie Zimbardo, nie ze mną te numery. W życiu nawet długopisu nie ukradłam, więc proszę mi tu o złu nie mówić”, pomyślałam z całą pewnością, a później przeczytałam książkę i... ta pewność zniknęła.
Książka ta bowiem jest potężnym i rozległym na pięćset pięćdziesiąt stron przewodnikiem po współczesnej wiedzy z zakresu psychologii społecznej na temat zła i przemian charakteru.
Autor zabiera nas w niesamowicie trudną podróż do samego jądra ciemności, na samo dno ludzkiej natury, gdzie nie dociera już światło moralności. Pokazuje nam najczarniejszą i najbardziej przez nas na co dzień odrzucaną stronę każdego z nas.

Praca ta dzieli się na kilka etapów. Mamy okazję przyjrzeć się w niej zarówno aktom mordów i gwałtów, które zdarzyły się naprawdę, jak i prześledzić dokładnie zaplanowane eksperymenty, w których nic nie pozostawiono ślepemu losowi. W obu tych przypadkach momentami trudno uwierzyć w przedstawiane nam wyniki, które niestety są boleśnie prawdziwe.

Nie bez powodu wspomniałam jednak na początku o stanfordzkim eksperymencie więziennym, bowiem spora część książki poświęcona jest dokładnemu jego opisowi i analizie wyników. Muszę tutaj uczynić osobiste wynurzenie, gdyż wydawało mi się, iż sporo wiem o tymże badaniu, ale i tutaj Zimbardo zaskoczył mnie nowymi, nieznanymi mi wcześniej szczegółami oraz gruntowną analizą wyników. Sam zaś we wstępie przyznał, iż to pierwsza tak dokładna relacja z tych wydarzeń. Opis tego eksperymentu stanowił idealną bazę pod kolejne rozdziały, w których zostaliśmy zaproszeni do rozważania zarówno innych badań psychologicznych, jak i motywów hitlerowców, czy przyczyn tortur w irackich więzieniach.

Nie jest to na pewno literatura rozrywkowa czy popularna, która pozwala się czytać z zapartym tchem. Nie jest jednak również trudną pracą naukową. Zimbardo bardzo przyjemnie stąpa po cienkiej granicy stylu naukowego i popularnonaukowego, dzięki czemu jego dzieło jest dobrą lekturą zarówno dla starych wyjadaczy, jak i dla ludzi, którzy na co dzień psychologią się nie zajmują.

Czy każdy z nas jest zatem zdolny do zła? Tego na sto procent nie wiemy, choć, jak się okazuje, zło jest banalne i powszechne. Pewne jest natomiast, iż oprócz funkcji naukowej, książka ta zmusza do refleksji nad samym sobą, a ta może być pierwszym krokiem do obrony przed ciemniejszą stroną własnej duszy.

„Efekt lucyfera. Dlaczego dobrzy ludzie czynią zło?”

Philip Zimbardo niewątpliwie jest jednym z najbardziej znanych współczesnych psychologów. Zapewne wszyscy kojarzycie go z eksperymentem więziennym, jednak jego dorobek nie kończy się na tym jednym badaniu. Ten wychowany w biedzie, w getcie na Bronksie badacz sporo czasu w życiu poświęcił na badania zła. I co mu z tego...