„Życiorysta dwa”, jak sama nazwa wskazuje, jest kontynuacją wydanego w roku 2014 zbioru krótkich esejów Janusza Rudnickiego. I znowu pisarz bierze na warsztat biografie kilku znanych ludzi (tym razem są wśród nich Zofia Stryjeńska, Czesław Miłosz czy Maria Skłodowska-Curie), znowu bez odrobiny żenady skupia się na najmroczniejszych stronach ich egzystencji, znowu dopieka im złośliwie. Pozostaje przy tym jednak czujny, przenikliwy, krytyczny; przypomina, jak zwykle, tego jednego człowieka w zaplutym barze, który raczej obserwuje, ale kiedy się odezwie, to bez pudła. Aż chce się powiedzieć: Rudnicki pełną gębą!

W drugiej części „Życiorysty”, co dla Rudnickiego typowe (także w tekstach publikowanych w prasie), zdecydowanie najważniejszy jest język. Niepodrabialny i niepowtarzalny styl tego pisarza można wyczuć na kilometr, a literackiego zamieszania, które wprowadza, nie da się z niczym pomylić – jeśli nie wykażą się Państwo rozsądkiem i postanowią podążyć za tymi zapętlającymi się, pokręconymi zdaniami, śledzić te wszystkie gry, w których autor celuje, to koniec okaże się zaskakujący: forma zupełnie pokryje treść, a Pani lub Pan siedzieć będzie w oszołomieniu, zastanawiając się, o czym właściwie czytał. Nie chciałbym nikogo wprowadzić w błąd, dlatego dodam szybko, że Rudnicki nie pisze ładnie, nie ma w jego frazie za grosz patosu, ba, nie ma w niej nawet elegancki – jest to barok, owszem, ale barok brudny, tłusty, upaćkany czym się da, raczej szelmowski niż inteligentny; przepychanie znaczeń, poszukiwanie wspólnych brzmień zupełnie obcych sobie wyrazów, nieskończone, zdaje się, podążanie za jednym niby tropem, który w wyniku wszystkich tych mutacji po jakimś czasie zupełnie nie przypomina samego siebie. Ja daję się złapać na zapach surowego mięsa tkwiący w zdaniach Rudnickiego za każdym razem i zastanawiam się, dlaczego właściwie nie wymienia się go w gronie najlepszych polskich stylistów.

Nie jest to oczywiście lektura dla wszystkich. Esteci powinni trzymać się od „Życiorysty dwa” z dala – choć wydaje się, że biografia to gatunek wręcz stworzony dla czytelników ceniących spokój i wyważenie, to w zderzeniu z dzikim Rudnickim staje się po prostu wybuchowa. Warto dodać, że w ostatniej części książki zatytułowanej „W stronę prozy”, zebrane zostały teksty, z braku lepszego słowa pod językiem, fabularne – a w tych pisarz folguje sobie już zupełnie, nie tylko rzuca wulgaryzmami i kpi z bohaterów, ale pokazuje obrazy odrzucające. Choć nie ukrywam, że przy zamykającym tom opisie spotkania Rudnickiego z Kuczokiem śmiałem się w głos, a to zdarza mi się przy lekturze wyjątkowo rzadko.

Zakończę tym, od czego wielu czytelników w księgarniach zaczyna spotkanie z książką – od blurba. Nie będę go, oczywiście, przytaczał, ale jeśli rozważają Państwo kupno tego zbiorku, to polecam przeczytać to, co na tyle okładki Rudnicki sam o sobie powiedział. Te kilka zdań doskonale oddaje dziki urok tomiku – to rzeczywiście raczej działalność hieny cmentarnej niż biografa. Hieny, dodajmy, diablo utalentowanej.

Bartosz Szczyżański