Jestem wielką fanką Henry’ego Jamesa. Pisałam zapewne o tym nie raz. Zostałam nią jeszcze zanim przeczytałam jakąkolwiek jego powieść; osobowość autora zauroczyła mnie bowiem w biografii Toibina „Mistrz”. Moja fascynacja potem rosła niemal z każdą lekturą. Niemal, bo nie wszystko mnie aż tak zachwycało, choć trudno odmówić pisarzowi skrupulatności, wnikliwości i pięknego języka. Podobnie jest i tym razem. Jest niemal, choć nadal na poziomie.

„Echo” to książka na jeden wieczór. Dla wielbicieli prozy Jamesa nie będzie to, przypuszczam, ani wielkie odkrycie ani wielkie „wow”. No trudno przy lekturze zgubić przysłowiowe kapcie. Historia kręci się wokół znanych już motywów i skupia się na krytyce społeczeństwa. Nihil novi, nieprawdaż?

Ameryka, Europa, ojciec i dwie córki na wydaniu, dwóch pretendentów do ręki jednej z nich. Niewinność, naiwność, przebiegłość i intrygi. To, co wyróżnia „Echo” to być może większa lekkość i żartobliwy ton. Jakkolwiek poważne były zagadnienia poruszone w tekście, trudno było nie spoglądać na nie z lekkim pobłażaniem. (Choć wysnute z powieści wnioski są mało zabawne i brzmią bardzo aktualnie!)To sprawiało również, że książkę czytało się szybko, lekko i przyjemnie. Bo jak zasugerowałam wcześniej James to nie był autor, który pisał na szybko, bo miał kredyty i rachunki do zapłacenia albo korzystał ze swej sławy. Doskonale widać, że każda historia, każdy detal są dokładnie dopracowane i przemyślane, a że centrum jego zainteresowań było społeczeństwo (ogół i szczegół), to niejednokrotnie w książkach wracają znane już czytelnikom motywy.

Odnoszę wrażenie, że Henry James był pisarzem, który czuł na sobie odpowiedzialność za swoje słowa. Stąd dbałość o najdrobniejsze niuanse, dopracowane charaktery, piękny, wytworny styl i ogromny szacunek do czytelnika (tym mnie można bardzo łatwo kupić!). Ten poczciwy i elegancki pan (tak go widzę) chyba wstydziłby się podpisać pod czymś nie do końca nieprzemyślanym, niedopracowanym, co niestety zdarza się wielu autorom współcześnie, gdy odkrywają, że są poczytni. (Albo gdy nam się wmawia, że takimi są.)

Zmierzam do wniosku, że mimo iż proza Jamesa nie zawsze porywa w jednakowym stopniu, nigdy nie jest stratą czasu, a czytelnik nigdy nie zamyka książki wymęczony albo zniesmaczony. To jest po prostu klasa. Najwyższa.

Monika Stocka