Wrażliwy, ciemnowłosy okularnik, wychowywany po śmierci rodziców przez wujostwo. Niedoceniany i pomijany przez wszystkich, nocą śpiący w domowym kredensie. Potter? Harry Potter? Nie, to Potts. Stanley Potts.

Stan nie ma w życiu lekko. Po zamknięciu lokalnej stoczni wujek chłopca wpada na pomysł otworzenia domowej fabryki konserw rybnych i zatrudnienia bratanka jako głównego pomocnika. Chłopiec poddaje się wyborom dorosłych, starając się na przekór wszystkiemu dostrzec pozytywne aspekty nowej, życiowej roli. Bądź co bądź, ma dach nad głową i kochającą ciocię, pamiętającą o jego urodzinach. Prezentem otrzymanym z tej uroczystej okazji jest bilet do wesołego miasteczka. Stan jeszcze nie wie, że kupiona w nim złota rybka odmieni jego monotonny los a urodzinowa wyprawa zamieni się w podróż w poszukiwaniu kluczowych, życiowych wartości.

Podobieństwo tej historii do losów małego czarodzieja jest nieprzypadkowe, chociaż dotyczy nie szczegółów fabularnych a schematu rozwoju bohatera. Mały Potts, jak każdy bohater historii opartej na baśniowym schemacie musi porzucić mało przyjazne rodzinne gniazdo (dom Pottsów stoi przy ulicy o wdzięcznej nazwie „Rybi Zaułek”), wyruszyć w podróż, wybrać odpowiednich towarzyszy tej podróży, odnaleźć czarodziejski artefakt a w międzyczasie spotkać Mistrza, który przyjmie go pod swoje skrzydła (w tej roli Pancho Pirelli, legendarny pogromca piranii). Nieodzowny element baśniowej magii pojawia się w opisie przestrzeni wesołego miasteczka i ładnie współgra z postaciami jego ekscentrycznych mieszkańców: wróżek, sprzedawców medykamentów i poczciwych dziwaków obsługujących stoiska z fantami.

Almond umiejętnie wykorzystuje baśniową kalkę wplatając w swą opowieść elementy współczesnej ekonomii i własnych – nie do końca wypowiedzianych – społecznych obserwacji, które będą jednak bardziej jasne dla dorosłych niż najmłodszych. Przykładowo, przyczyną problemów finansowych opiekunów Pottsa są zmiany społeczno-ekonomiczne (zamknięcie fabryki i bezrobocie wśród mieszkańców małego miasteczka). A potem, gdy wujostwo decyduje się na rozwinięcie własnej działalności, istnienie domowej fabryki zostaje zagrożone przez nieprzyjazną biurokrację. Świat dorosłych nie jest bezpiecznym miejscem, jego przedstawiciele dzielą sami siebie na obywateli „solidnych i porządnych” oraz tych, którzy sprawiają kłopoty (tu np. wędrowni cyrkowcy, jako ci, którzy zdecydowali się żyć poza społeczeństwem). W jednej ze scen mały bohater zostaje pogardliwie określony mianem „rybiej drobnicy”. Jak można się domyślić, zadaniem Autorytetów napotykanych przez chłopca będzie przekonanie go o tym, że o wartości człowieka nie decyduje zewnętrznie narzucona ocena, ale wartości wypracowane i pochodzące od wewnątrz.

Powieść Davida Almonda to ciepła, metaforyczna historia dojrzewania i poszukiwania własnej drogi, oparta na szkielecie klasycznej baśni. Symbolika dorastania, strachu przed zmianami i pogoni za marzeniem jest ukazana w sposób prosty a przy tym odpowiedni dla wieku i wrażliwości młodszych czytelników. Sądzę, że książka ich nie zawiedzie. Podobnie w przypadku dorosłych, którzy – jak mniemam – mogą ze wspólnej lektury zdecydowanie wynieść i coś dla siebie.

Katarzyna Pryga