Bracia Karamazow-
od szlachetności i wiary do diabelskiego wodewilu

Mrok, grzeszność, szaleństwo, rosyjska pożądliwość, niepohamowane instynkty i diabelskie idee- Dostojewski jak mało który pisarz potrafi zaniepokoić czytelnika swoistym charakterem powieści i problematyką w zastępstwie fantastycznych potworów, okrucieństwa i wymyślnych morderstw.
W "Braciach Karamazow" autor przedstawia z pozoru prostą fabułę, w której spotykamy się z chorobliwią zazdrością, rywalizacją między ojcem a synem, a w końcu ojcobójstwem. Wszystko z początku wydaje się jasne, morderca może być tylko jeden, ale nic do końca nie okazuje się pewne.

Osią powieści są losy tytułowych braci Karamazow: Aloszy, Dymitra i Iwana. Dostojewski ze szczególnym zamiłowaniem odmalowuje najbardziej namiętne, szaleńcze osobowości działające często na pograniczu rzeczywistości i chorobliwych wizji. Mamy więc Iwana Karamazowa- śmiało można rzec kuzyna swojego wielkiego poprzednika- Rodiona Raskolnikowa(Zbrodnia i kara).
Obok niego pojawia się Dymitr- rosyjski awanturnik, hulaka, który wciąż wykrzykuje o chęci zamordowania ojca-Fiodora.
Przysłowiową wisienką na torcie staje się Alosza- ucieleśnienie dobroci, szlachetności i najszczerszych uczuć. W trakcie lektury nie mogłam oprzeć się wrażeniu, że tak przebiegłego zestawienia charakterów nie da się stworzyć. A raczej- mógł to zrobić jedynie Dostojewski.
Postacie mają charakter uogólnień, symboli. Uosabiają abstrakcyjne wady i zalety, nietrudno wydobyć najbardziej znaczące cechy dla każdego bohatera.

Pierwszą warstwą "Braci Karamazow" jest powieść kryminalna okraszona wieloma epizodami, niedomówieniami, milczeniem.
[Źródłem pomysłu ojcobójstwa była historia jednego z towarzyszy Dostojewskiego w więzieniu w Omsku, który był sądzony za tę zbrodnię i skazany na 20 lat ciężkich robót.]
Autor, co muszę podkreślić, bardzo dokładnie stworzył sieć przyczynowo-skutkową, genialną układankę, w której nie braknie żadnego elementu. Każdy najdrobniej zarysowany szczegół ma swoje zadanie i znaczenie.
Z początku zasypywani jesteśmy masą informacji i prawd, wprowadzeni w gąszcz relacji i domniemywań, które w końcu robią wrażenie bałaganu, pomyłki mające na celu zgubienie naszej myśli.
Nic bardziej mylnego. Kiedy dochodzimy do końca powieści, każda niejasność staje się niepodważalną prawdą, każda ślepa uliczka myśli- niezbywalną poszlaką. Mowa oskarżyciela i obrońcy to istne perełki jeśli chodzi o sposoby manipulacji faktami i perła jeśli chodzi o kunszt pisarza.
Jestem pod wielkim wrażeniem talentu autora, który z krótkiego materiału kryminalnego stworzył nie tyle powieśc-kryminał, a dodatkowo powieść psychologiczną, a nawet psychopatologiczną.

Cała paleta wymyślnych charakterów sprawiła, że przez całą powieść dręczyła mnie myśl o tajemniczym i jakże znaczącym Iwanie.
Postaci drugoplanowe jak femme fatale- Gruszeńka, Katarzyna Iwanowna, ojciec Fiodor i syn-bękart Smierdiakow to pełne dopełnienie rosyjskich mentalności, panorama społeczeństwa.

Cechą szczególną "Braci Karamazow" jest wyjątkowa ostrość opisu, maksymalne wyostrzenie. Wszystko ujęte jest tu skrajnie, doprowadzone do ostatnich granic. Dostojewski nie bawi się w prezentowanie pospolitych ludzi. Kreuje raczej zadeklarowanych bezbożników, rozpustników, z drugiej strony świętych starców(Ojciec Zosima)
Nie znajdziemy tutaj ludzi nijakich, bezbarwnych, co nie oznacza, że postaci są oderwane od rzeczywistości. Bohaterowie Dostojewskiego to ludzie z krwi i kości.

"Bracia Karamazow" to powieść obszerna, wielowątkowa. Cechuje ją skomplikowana struktura, obfitość tematów i materiałów. Przy pierwszym spotkaniu z lekturą ma się żal do autora, że opóźnia akcję, raczy nas epizodycznymi opowieściami, które... męczą.
Tak czułam ja, lecz wróciłam jak syn marnotrawny i potrafiłam rozsmakować się i w tych fragmentach.
Zobaczyłam, że mają one taki sam walor jak całość, a ich głęboka wymowa i problematyka mogłaby się stać materiałem na odrębne powieści.

Chociaż Dostojewski lubował się w opieraniu swych powieści na kryminale(jak wspominałam- "Bracia Karamazow", wcześniej "Zbrodnia i kara"), najważniejszym dla niego zadaniem była dyskusja w sprawie filozofii, etyki i religii.
W "Braciach Karamazow" spotykamy się z wymownym:
"Jeśli Boga nie ma, wszystko dozwolone"
Iwan Karamazow czyli anty-Chryst scjentystyczny to największy teoretyk z wszystkich postaci Dostojewskiego. Niezwykle tajemniczy, mroczny bohater który wykładając swoje idee nieświadomie(a może świadomie?) przyzwala na zbrodnię.
Jakby mało było ostrości charakterystyk, natężenia tragicznych namiętności, zbrodniczych instyntktów Dostojewski dorzuca nam przemyślenia na tematy teologiczne, kwestie wiary i moralności.

Dostojewski miał w planach napisanie kolejnej części "Braci..." tym razem skupiając się na Aloszy. Nie dopełnił on swojego planu, dlatego tak obszerna powieść stała się testamentem, ukoronowaniem jego twórczości, zamysłów artystycznych i filozoficznych.

Gdybym mogła pragnęłabym przekazać wszystkie osobiste zachwyty nad prozą Dostojewskiego, lecz nie sposób.
Chciałabym tylko powiedzieć, że warto odkryć genialnego twórce, a "Bracia Karamazow" to jedna z dróg.
Nie najprostsza, wymagająca zaangażowania, chęci, cierpliwości, ale dla spotkania z takim wybitnym pisarzem- naprawdę warto.

Bracia Karamazow-
od szlachetności i wiary do diabelskiego wodewilu

Mrok, grzeszność, szaleństwo, rosyjska pożądliwość, niepohamowane instynkty i diabelskie idee- Dostojewski jak mało który pisarz potrafi zaniepokoić czytelnika swoistym charakterem powieści i problematyką w zastępstwie fantastycznych potworów, okrucieństwa i wymyślnych morderstw.
W "Braciach Karamazow"...