Prezydent miasta Zenon Ziembiewicz popełnił samobójstwo po oblaniu kwasem przez nieznaną nikomu Justynę Bogutównę. Tak zaczyna się ,,Granica” Zofii Nałkowskiej. Co doprowadziło do tego tragicznego wydarzenia? Aby poznać motywy Justyny i dowiedzieć się, że życie Zenona wcale nie było takie idealne i przykładne, cofamy się w przeszłość. Okazuje się, że córka kucharki Justyna była kiedyś kochanką wykształconego i należącego do towarzystwa Zenona. Po wyjeździe z wiejskiego majątku do Warszawy Ziembiewicz spotyka swoją ,,szczeniacką” miłość Elżbietę, dawne uczucie odżywa i młodzi planują ślub. Zenon jest święcie przekonany, że już nigdy nie spotka Justyny. Ona jednak znów pojawia się w jego życiu. Gdy Zenon planuje wspólną przyszłość z Elżbietą, nieświadoma nielojalności kochanka Justyna oznajmia, że jest w ciąży.

Czy to płytkie romansidło? Tylko z pozoru. Nałkowska bierze na warsztat znany schemat, ale przedstawia go w inny sposób. Już sam fakt, że zakończenie tego miłosnego trójkąta poznajemy na samym początku utworu, świadczy o tym, że dla pisarki nie sama akcja była ważna, ale psychologiczne motywy bohaterów. W wielu powieściach dziejących się w dawnych epokach czytamy o tym jak młody mężczyzna spędza czas na przypadkowych romansach z mężatkami lub nisko postawionymi pannami bądź też korzysta z usług pań lekkich obyczajów. Nie jest to o czym mówi się w towarzystwie, ale wszyscy są przekonani, że młodzieniec przed ślubem z jakąś cnotliwą, uroczą niewiastą musi się wyszumieć i zarazem nabrać doświadczenia w pewnych kwestiach. Po jakimś czasie młodzieniec ma dosyć romansowania, żeni się z cnotliwą niewiastą i żyje długo i szczęśliwie. Nałkowska jednak wprowadza do swojej powieści pewną komplikację – Justyna zakochuje się z całego serca w Zenonie, ona też okazuje się wrażliwym, spragnionym uczucia człowiekiem. I chociaż Zenon i Elżbieta starają się zatuszować sprawę i zarazem uspokoić swoje sumienie względem Bogutówny, nie będzie tu słodkiego finału. Bowiem Justyna nadal istnieje, została jej wyrządzona krzywda i romans, który w tylu innych przypadkach był błahostką, tutaj kładzie się cieniem na małżeńskim życiu Ziembiewiczów. Nie ukrywam, że z całego tego towarzystwa to Justyna wzbudziła moje największe współczucie. Jej marzenia zderzyły się z twardą rzeczywistością, została całkiem sama, brutalnie przypomniano jej, że pochodzi z niższej warstwy społecznej, straciła wiarę w miłość i została zmuszona(lub tak też sądziła) do czynu, którego tak naprawdę nie chciała. Zenon mnie irytował, ponieważ był hipokrytą, który oszukiwał obie kobiety, poszedł w ślady niegdyś pogardzanego ojca i oczekiwał, że to inni zapłacą za jego zachowania. Natomiast Elżbieta jest dosyć skomplikowaną postacią, ponieważ jej dawne ideały przemijają z kolejnymi wydarzeniami i wciągnięciem się w ,,wielkie” życie, a jej dobroć okazuje się być bardziej wynikiem wychowania w pewnych zasadach niż autentycznym odruchem serca. A może się mylę?

W tej dosyć krótkiej powieści Nałkowska poruszyła wiele tematów – grę pozorów, politykę w dwudziestoleciu międzywojennym, bariery społeczne, starość oraz trudne relacje między rodzicami a dziećmi. Praktycznie żadne z bohaterów nie wychował się w szczęśliwej rodzinie i to w pewnym sensie na nich rzutuje. Widzę tu też lekkie związki z grecką tragedią – przed przeznaczeniem nie ma ucieczki, bohaterowie miotają się i próbują kontrolować swoje życie ,a w końcu i tak podzielą losy rodziców. Ten wątek skłania do zastanowienia nad tym, co rządzi naszym życiem, czy nasze wybory mają jakiekolwiek znaczenie i jak przez nasze decyzje wpływamy na innych.

Polecam ,,Granicę”. Książka naprawdę daje do myślenia. A poza tym(co ważne dla większości licealistów, których przynajmniej część będzie zmuszona do przeczytania tej książki) jest to pozycja stosunkowo krótka, napisana zrozumiałym językiem i na pewno łatwiejsza w czytaniu niż np. ,,Przedwiośnie” czy ,,Wesele”.

,, Nie czyny nasze mówią, czym jesteśmy. Nie można człowieka sądzić z czynów. Ważnym jest niepokój towarzyszący uczynkom naszym. I cierpienie. I strach…”

Ps. Taką samą recenzję zamieściłam przy innym wydaniu ,,Granicy". Wersja z BN zawiera też świetny wstęp, który rzuca kompletnie inne światło na tą historię.

Prezydent miasta Zenon Ziembiewicz popełnił samobójstwo po oblaniu kwasem przez nieznaną nikomu Justynę Bogutównę. Tak zaczyna się ,,Granica” Zofii Nałkowskiej. Co doprowadziło do tego tragicznego wydarzenia? Aby poznać motywy Justyny i dowiedzieć się, że życie Zenona wcale nie było takie idealne i przykładne, cofamy się w przeszłość. Okazuje się, że córka kucharki Justyna...