Na powierzchni "Zeszyty" to powieść o tęskniącym mężczyznie, który stwarza sobie wyobrażone substytuty nieobecnej kochanki, składając je z marzeń, snów, fantazji, wspomnień i okruchów realności, między którymi zacierają się wszelkie granice. Na tym poziomie jest to szalenie zmysłowa książka i to nie tylko w sensie czysto erotycznym. Mamy tu prawdziwą ferię barw, kształtów i zapachów, które zdają się docierać z kart powieści wprost do zmysłów czytającego. A wszystko to jest spotęgowane erudycyjnymi odniesieniami do innych dziedzin sztuki, na czele z malarstwem Egona Schiele, który jest tu najważniejszą figurą od początku do końca, inspiratorem dwuznacznych zabaw między Lukrecją i młodym Fonsitem. Ten wymiar książki urzeka swoją barokowością, przepychem. Na początku wydaje się wręcz, że wydarzenia rozgrywają się nie w drugiej połowie XX wieku, ale w rezydencji jakichś wyższych sfer XVIII-wiecznej Limy.

Tytułowy Rigoberto jako adorator swojej wytęsknionej kochanki budzi sympatię i uznanie, wręcz zazdrość - przecież taka umiejętność uwielbiania jest niedostępna dla większości, wymaga szczególnego talentu, sama w sobie jest podniesiona do rangi sztuki. W innych aspektach jest jednak typem dość odrażającym - egoista i hedonista, wróg wszelkiego kolektywizmu, przekonany, że zaspokajanie pragnień jest jedyną racją bytu człowieka, ale żeby pragnienia poczuć i mieć możliwość ich zaspokojenia trzeba najpierw - oczywiście - zarobić. Istnieć powinny tylko rzeczy służące zaspokajaniu żądz, estetyka jest zrównana z moralnością, a naturę da się strawić tylko przepuszczając ją przez higieniczny filtr sztuki. Rigoberto jest typowym funkcjonariuszem kapitalizmu - zarabia na życie jako dyrektor towarzystwa ubezpieczeniowego i tworzy swoją niewzruszoną filozofię, aby usankcjonować wizję świata, w której celebrowanie różnic między ludzmi neguje wszelką możliwość społecznej emancypacji, zastępując ją utopią prywatnej, wręcz intymnej ułudy.

To wszystko sprawia, że "Zeszyty" są dla mnie przede wszystkim książką polityczną. Tak - polityczną, jakkolwiek dziwaczne się to może wydawać. Książką o wmówionej sobie niemożliwości emancypacji. Rigoberto o emancypacji ma jak najgorsze mniemanie i widzi w niej wręcz mordercze zagrożenie dla człowieka indywidualnego, choć emancypacja bardzo by mu się przydała - sam przyznaje, że przez osiem godzin dziennie odrabia w pracy znienawidzoną pańszczyznę. Gardzi nią, a więc - można przypuszczać - gardzi też systemem, który ją stworzył. Jednocześnie Rigoberto ceni sobie swój status finansowy - widzi w pieniądzu wybawienie, pieniądz postrzega jako klucz do samorealizacji, a więc zaspokajania żadz i fantazji. Ten skrajny elitarysta zapomina, że aby człowiek miał możliwość kreatywnego i spontanicznego budowania swojego własnego świata - tego, który Rigoberto zamyka w swych zeszytach - najpierw musi zaistnieć niezbędna równość ekonomiczna, a więc wyzwolenie od systemu wyzysku. Gardząc wszelkimi projektami wspólnotowymi i w ogóle samym pojęciem wspólnoty - choćby wspólnoty położenia ekonomicznego czy interesu klasowego - Rigoberto odrzuca emancypację społeczną, zadowalając się w karykaturalny sposób uprawianiem emancypacji prywatnie - i to tylko na polu wyobrazni, erotyki i sztuki. Czyniąc to neguje wszelką możliwość wyjścia poza zatomizowaną rzeczywistość jednostkowych pragnień, na które w kapitalizmie mogą sobie pozwolić tylko nieliczni - ci usadowieni na szczycie piramidy wyzysku. W jego wizji jest zresztą sprzeczność: opiewa różnorodność, a przemilcza, że kapitalizm uniformizuje postawy i pragnienia - choćby pornografia, o której pisze z obrzydzeniem; pornografia, gdzie to co winno być "wyobrażone" jest wystawione na widok publiczny i utowarowione, zgodnie z rynkową zasadą sprzedawania wszystkiego jak największej liczbie konsumentów. Pod koniec powieści jest jednak coś, co Rigoberta nieco rozgrzesza. Otóż pisze on list, do kogoś kogo nazywa "biurokratą", a kto jest po prostu spersonifikowanym kapitalizmem. Stwierdza tam wyraznie, że społeczeństwo bez niego ("biurokraty") funkcjonowałoby lepiej, atakuje prawodawstwo kapitalistyczne jako plątaninę sprzeczności nie do pogodzenia za sprawiedliwością, a samego siebie nazywa Rigoberto "pasożytem". Na końcu pociesza się żałośnie, że istnienie anonimowego "biurokraty" uświadamia mu jego własną, niezbywalną wolność do posiadania pragnień i namiętności, wolności, której nie odbierze mu nawet odczłowieczająca, wyjaławiająca monotonia kapitalistycznej pracy. Może więc Rigoberto nie jest jedynie inteligentnym funkcjonariuszem/ideologiem kapitału, ale po prostu skrajnym pesymistą i ofiarą systemu, który zmusza go do ucieczki w krainę osobistej, "elitarnej" ułudy. A tam wyzwolenie jest "estetyczne", eleganckie, smakowite, ale - gdy się lepiej przyjrzeć - chwilowe, niekompletne, pokraczne i ekskluzywne w sposób nie do zaakceptowania.

Na powierzchni "Zeszyty" to powieść o tęskniącym mężczyznie, który stwarza sobie wyobrażone substytuty nieobecnej kochanki, składając je z marzeń, snów, fantazji, wspomnień i okruchów realności, między którymi zacierają się wszelkie granice. Na tym poziomie jest to szalenie zmysłowa książka i to nie tylko w sensie czysto erotycznym. Mamy tu prawdziwą ferię barw, kształtów i...