„Pewnego razu w Warszawie…”
II wojna światowa powoli odchodzi w otchłań historii dołączając do wojen napoleońskich, Krzyżaków i egipskich piramid. Wydaje się, że wszystko zostało już opowiedziane, spisane, pokazane. O likwidatorach z AK jeśli już mówiono, to oględnie. Ostatnimi czasy zaczynają się pojawiać się na rynku pozycje skupiające się na tym zjawisku, m.in. nowa książka Emila Marata i Michała Wójcika „Ptaki drapieżne…”.
Młodzi, dosłownie kilkunastoletni chłopcy, chwytają za broń i strzelają do okupantów, konfidentów, szmalcowników. Często z zaskoczenia, organizując zasadzkę. Wzór do naśladowania czy czyn kategorycznie zasługujący na potępienie? Książka nie osądza, nie odpowiada jednoznacznie i to stanowi jej wartość. Prezentuje natomiast niezwykle ciekawe osobowości członków oddziału specjalnego kontrwywiadu AK 993/W, motywy jakie nimi kierowały, przedstawia złożone relacje między będącymi w podziemiu żołnierzami a cywilami, a co najważniejsze precyzyjnie oddaje nastrój okupacyjnej Warszawy, gdzie życie toczy się niby zwyczajnie, ale tak naprawdę każdy dzień jest walką o przeżycie.
Lucjan „Sęp” Wiśniewski snuje swoją opowieść bez emocji. Czasami trzeba było „zrobić” oficera gestapo, czasem kobietę, rozkaz to rozkaz, od wydawania wyroków są inni. Z pewnością wiek i doświadczenie życiowe pozwalają mu trzymać dystans do tych wydarzeń, ważniejsze jest jednak poczucie dobrze wypełnionego obowiązku. Uwagę zwraca też fakt, że „Sęp” nie czuje się specjalnie dumny ze swoich dokonań, i co ważniejsze – nie przejawia satysfakcji z wykonywania wyroków. Wydaje się, że jako młody likwidator potrafił to wszystko sobie w głowie poukładać. Biorąc nawet poprawkę na subiektywizm wypowiedzi, Wiśniewski prostuje wiele wątków zawartych w przekoloryzowanych wspomnieniach innych żołnierzy i wyjaśnia wątpliwe sytuacje, których był naocznym świadkiem.
Książka przybliża też fakty nie do końca zgodne z wizerunkiem szlachetnych wyzwolicieli: kradzieże żywności i ekwipunku ze zrzutów, historia samozwańczego oddziałku likwidującego członków AK żydowskiego pochodzenia, oddolny wyrok na emisariusza rządu londyńskiego, zagadkowa śmierć jednego z dowódców pod koniec powstania… Fakty niewygodne, ale niezbędne do obiektywnej oceny ówczesnych wydarzeń.
Nie brak też wątków kryminalnych lub wręcz przygodowych! Tak, to właśnie było to, co najbardziej pociągało nastoletnich chłopców i dziewczęta w tej „robocie”. Wytworzenie niezwykle silnych więzi koleżeńskich i poczucie „niezniszczalności” pozwalało podejmować się nawet najtrudniejszych wyzwań. Sporo było w tym brawury, tak charakterystycznej dla ich wieku, jednak i bez odpowiedniej dozy zdrowego rozsądku wykonanie zadania byłoby niemożliwe, zwłaszcza , że nierzadko sytuacja przybierała obrót tak zaskakujący i nieprzewidywalny, że niejeden scenarzysta by tego lepiej nie wymyślił.
Niewielu już zostało świadków tamtych dni, wiele historii bezpowrotnie odeszło w zapomnienie. Książka Marata i Wójcika rzuca nowe światło na życie w okupowanej Warszawie. A po jej przeczytaniu uświadamiamy sobie, jak niewiele wciąż o tym wiemy…

„Pewnego razu w Warszawie…”
II wojna światowa powoli odchodzi w otchłań historii dołączając do wojen napoleońskich, Krzyżaków i egipskich piramid. Wydaje się, że wszystko zostało już opowiedziane, spisane, pokazane. O likwidatorach z AK jeśli już mówiono, to oględnie. Ostatnimi czasy zaczynają się pojawiać się na rynku pozycje skupiające się na tym zjawisku, m.in. nowa...