Na początku trzeba powiedzieć, że forma którą wybrał Hugo jest dosyć ciężka w przyswojeniu, a na pewno, pierwsze 200 stron. Potem się można przyzwyczaić. Długie opisy, dygresje utrudniają czytanie (choć trzeba przyznać, że w zasadzie to one są główną treścią książki, a historia Gwynplaine'a jest tylko dodatkiem). Co mi się bardzo spodobało, zwłaszcza w początkowych rozdziałach to potężna dawka subtelnej ironii, szkoda że zabrakło jej we łzawej końcówce. Fajnie się też czyta przytyki Francuza w brytyjski system polityczno- społeczny. Hugo serwuje nam wiele społecznych obserwacji, wytyka absurdy życia społecznego.
Postać Gwynplaine'a w zasadzie jedyna ciekawa, cała reszta bardzo spłaszczona. Nawet Dea. Można to jednak zrozumieć, Gwynplaine był głównym bohaterem. Opis jego rozterek po tym jak z dna został podniesiony do szczytów władzy, stanowi właściwą treść tego dzieła. Widzimy, że należy się kilka raz zastanowić, zanim ulegniemy, nawet najpiękniejszym pozorom, że są sytuację w życiu, kiedy naprawdę ciężko jest rozstrzygnąć co będzie dla nas lepsze, że nie można przewidzieć wszystkich konsekwencji swoich wyborów. Nie zawsze jest tak, że jeden wybór jest dobry a inny zły, równie dobrze obydwa mogą być złe. Dobre intencje nie zawsze wystarczą, jeśli spotkamy się z wrogością i niezrozumieniem ze strony innych.
Powieść Victora Hugo nazwałbym bardziej powiastką filozoficzną niż typową powieścią.

Na początku trzeba powiedzieć, że forma którą wybrał Hugo jest dosyć ciężka w przyswojeniu, a na pewno, pierwsze 200 stron. Potem się można przyzwyczaić. Długie opisy, dygresje utrudniają czytanie (choć trzeba przyznać, że w zasadzie to one są główną treścią książki, a historia Gwynplaine'a jest tylko dodatkiem). Co mi się bardzo spodobało, zwłaszcza w początkowych...