Literatura science fiction od swego powstania stara się przewidzieć przyszłość ludzkości, stanowi też pewną projekcję naszych lęków. Od „Wehikułu Czasu” Wellsa, czyli socjalistycznej przypowieści o podziale ludzi przez ich zróżnicowanie klasowe, przez sztuczną inteligencję Assimova, po postatomowe bezdroża Dicka czy Glukhovskiego.

Z reguły to pisarz usiłuje spekulować nad dalszym rozwojem technologii i organizacji społecznej, a jego wizja ma mniejsze lub większe oparcie w nauce. „Kroniki Atopii" świetnie wpisują się we wspomniany wyżej trend, ale tym razem to naukowiec postanowił wziąć się za pisanie. Matthew Mather, z wykształcenia inżynier elektryk, w swojej karierze zawodowej maczał palce niemal w każdej działce nowych technologii, od prognozowania pogody, poprzez wpływanie na mózg za pomocą gier wideo aż po nanotechnologię. Swoje doświadczenia przekuwa w powieść o futurystycznej Atlantydzie.

Tytułowa Atopia przypomina platońską wyspę pod wieloma względami. Jest to niezależne państwo, choć nie na Atlantyku, a na Pacyfiku, między Kalifornią i Azją Południowo-Wschodnią. Zamieszkujący ją ludzie dalece wyprzedzają resztę świata pod względem bogactwa i rozwoju technologicznego. Kluczem do ich dominacji jest psis, system oparty na nanotechnologii wszczepianej do organizmu, który pozwala na błyskawiczną łączność z siecią. Sieć na Atopii to coś pomiędzy naszym internetem, rzeczywistością wirtualną i wielkim serwisem społecznościowym. Każdy obywatel Atopii ma dostęp do psis, a z nim do prokury, czyli własnej cyfrowej kopii. Umożliwia mu to modyfikację bodźców odbieranych z realnego świata (np. jesteś na imprezie w wirtualnym świecie, ale kontrolująca twoje ciało prokura w rzeczywistości wykonuje za ciebie nudne obowiązki). Ponadto może podzielić swój umysł na tzw. odłamki, a każdy z odłamków może kontrolować inne czynności, jeśli to coś prostego to nawet na poziomie podświadomym.

Jednak wszyscy wiemy jak skończyła Atlantyda. Także do Atopii zbliżają się gigantyczne huragany na niewidzianą wcześniej skalę. Dzieje się to w przeddzień udostępnienia psis reszcie świata. Pytanie czy ktoś próbuje to powstrzymać, a może to sama technologia wyrywa się spod kontroli?

Mather w swojej powieści dokonuje drobiazgowej analizy wpływu wirtualnej rzeczywistości i sztucznej inteligencji na społeczeństwo. To skrajnie hedonistyczna grupa, oderwana od rzeczywistości. Często sam czytelnik nie do końca wie gdzie kończy się świat wirtualny, a zaczyna realny. Ale czy można w ogóle mówić o granicach, jeśli oba światy tak bardzo się przenikają?

Dla Atopijczyków ich wirtualna rzeczywistość to często ta ważniejsza. Niektórzy decydują się tam na dzieci, zwane symulakami. Inni potrafią być prawdziwymi gwiazdami. Jeszcze inni nurzają się w substancjach psychoaktywnych i wirtualnym porno. Telenowele przestały być czymś, co się ogląda, teraz można je przeżywać. A podglądanie celebrytów wchodzi na nowy poziom, odkąd celebryci mogą wykreować zupełnie nową rzeczywistość, a ich fani dosłownie wejść w ich skórę, czyli za opłatą odbierać ich bodźce zmysłowe.

Jeśli dziś pokolenie telewizorów i radia jest zagubione w świecie tabletów i smartfonów, to zapewne pocieszy ich, że dzisiejsza młodzież również będzie miała podobne problemy. Przynajmniej według Mathera. Na Atopii ludność napływowa nie potrafi do tego stopnia korzystać z możliwości systemu co „dzieci psis”, którym nanotechnologię wszczepiono już w wieku kilku miesięcy. Pozwala im to robić rzeczy, których nawet twórcy psis nie przewidzieli. Ale czy dzięki temu stają się szczęśliwszymi ludźmi? A nawet czy w ogóle są ludźmi?

Wydawałoby się, że konieczność przedstawienia tak złożonego świata sprawi, że „Kroniki Atopii” ucierpią w warstwie fabularnej. Otóż nie. Fabuła nie jest może szczególnie nowatorska, ciekawy jest za to sposób jej przedstawienia. Najpierw oglądamy pięć rozgrywających się w tym samym czasie i często przenikających się historii, a następnie wiążący je ze sobą finał. Każda z tych części to pierwszoosobowa narracja innego bohatera.

Pierwszoosobowa narracja niemal zawsze jest subiektywna i podatna na błędy poznawcze bohatera, a Mather z radością z tego korzysta. Do samego końca czytelnik nie wie co jest prawdą, co iluzją, a co błędną interpretacją któregoś z bohaterów. Zwłaszcza że Atopijczycy żyjący w świecie złudzeń nie mają oporów, by kłamać sami przed sobą.

„Kroniki Atopii” to znakomite studium możliwej przyszłości ludzkości. Studium dość ponure, ale jednocześnie przypominające nam, że technologia jest tylko narzędziem. To człowiek decyduje jak ją wykorzystać.

Krzysztof Krzemień