No tak, ta słynna kaszka manna gotowana dla dziecka na połamanych rzeźbach, to dobry początek dla omówienia biografii Katarzyny Kobro. Robi wrażenie, prawda? Do sensacyjnych doniesień jakby stworzonych dla tabloidu Małgorzata Czyńska, autorka wydanej przez Czarne książki o Kobro, dodaje jeszcze „drewniane szczudło, którym kaleki Władysław Strzemiński bił żonę” i córkę Nikę, autorkę opowieści o rodzicach „Miłość, sztuka i nienawiść”, świadka momentów, gdy tatuś „chce zabić mamusię”. To dobry chwyt literacki – to, co skandaliczne zapowiedzieć na początku. Zyskuje się tym czyste pole do opowieści stonowanej, której przedmiotem jest artysta i jego dzieło, a nie tylko biografia, przecież trudna.

Katarzyna Kobro należy do najbardziej znanych rzeźbiarzy okresu międzywojnia. Z mężem Władysławem Strzemińskim tworzyli wybitną parę awangardowych artystów – genialnych, niesamowicie aktywnych twórczo i organizacyjnie. Ich sztuka była wyrazem nowoczesnego myślenia o czasoprzestrzeni, o rytmie, a także o wpływie samej sztuki na rzeczywistość, o jej zdolności do przeorganizowania i zmiany świata. Mogli być parą do końca niezwykłą - w sztuce - gdyby nie przeszkodziło jej życie.

Katarzyna Kobro byłą z pochodzenia Rosjanką. W Polsce znalazła się dla Władysława Strzemińskiego, którego po raz pierwszy spotkała w szpitalu na Białorusi. Ona była sanitariuszką, on – ciężko rannym kaleką. Ona wkrótce stała się jego artystyczną inspiracją i weszli w środowisko rosyjskiej awangardy (np. Malewicz) i jej zdobycze zaszczepili Polakom.

Kobro większość swojego życia spędziła w Polsce. Dlatego znalazła się na pionierskiej wystawie pod tytułem: „Artystki polskie”, zorganizowanej w 1991 r. w Muzeum Narodowym w Warszawie przez Agnieszkę Morawińską. I choć pewnie nie istnieje przecież osobne zjawisko jak „sztuka kobiet”, to niełatwo oprzeć się wrażeniu, że ich los, a przynajmniej los Katarzyny Kobro, determinowany był płcią. Współpraca artystyczna dwojga artystów, rzeźbiarki i malarza, była partnerska. Małżeństwo chyba nie. A już na pewno, gdy pojawiła się córka i gdy rzeczywistość mocno dała o sobie znać (II wojna światowa i okres powojenny).

Biografia Małgorzaty Czyńskiej „Kobro. Skok w przestrzeń” pozwala wejrzeć w proces twórczy i analityczny Katarzyny Kobro, która była artystką świadomą, formułującą własne wypowiedzi teoretyczne. Daje szanse także zmierzyć się z jej niełatwą biografią. Wydaje się, że Katarzyna Kobro potrafiła sztukę oddzielić od życia, wznieść się ponad codzienność, ale czy ta codzienność pozwoliła jej się w pełni rozwinąć? Zrealizować? A może – paradoksalnie – przynajmniej na pewnym etapie życia była motorem? Znajomość biografii pozwala także zrozumieć tak niewielką reprezentatywność dzieła Katarzyny Kobro w Polsce. I zachęca do odwiedzenia Muzeum Sztuki w Łodzi. Ja jadę.

Justyna Radomińska