Wreszcie jest! Po długich kilkunastu latach, tęsknym wyglądaniu i zachłannym oglądaniu doskonałej ekranizacji polscy czytelnicy doczekali się w końcu nowej, pięknej edycji „Księgi Diny”, uważanej przez niektórych za powieść kultową lub co najmniej za jedną z najlepszych książek skandynawskich wszech czasów. Wydana po raz pierwszy w Polsce przez wydawnictwo Muza piętnaście lat temu w serii VIP, dokładnie dekadę po premierze w Norwegii, od tamtej pory trudno dostępna w naszym kraju, książka biła rekordy na portalach aukcyjnych, osiągając ceny trzycyfrowe, a przez to stając się kompletnie nieosiągalna dla przeciętnego czytelnika. Jej niedostępność stawała się tym dotkliwsza, jeśli miłośnik książki – tak jak pisząca te słowa - nie miał jej wcześniej w swojej (lub zaprzyjaźnionej) domowej biblioteczce i okazywała się ona również nieobecna w zbiorach biblioteki miejskiej, w której przeoczono możliwość jej zakupu w odpowiednim czasie. Niedawno wydawnictwo Smak Słowa wypełniło tę lukę wydawniczą i od tego czasu czytelnik może sobie (lub komuś bliskiemu) sprezentować książkę w kilku formatach: w okładce miękkiej lub twardej oraz w postaci elektronicznej w znanym z poprzedniego wydania doskonałym tłumaczeniu Ewy Partygi. Warto przyjrzeć się dokładnie okładce, zawierającej dwa plany – ten widoczny na pierwszy rzut oka oraz drugi, dostępny dla tych, którzy nie patrzą wprost. Zasiadając do lektury, czytelnik może bowiem nie przewidzieć, co go spotka…

Dina, nosząca po mężu Jakubie nazwisko Grønelv, to postać niespotykana w literaturze światowej. Silna i bezwzględna, a także bezbronna wobec braku miłości ojca, łączy w sobie cechy męskie i kobiece, siłę ze zmysłowością, wrażliwość na rzeczy niezwykłe i podatność na zranienie z determinacją i niewzruszoną wolą oraz brakiem litości. Obdarzona niezwykłym talentem muzycznym Dina, w dzieciństwie dotknięta dramatem utraty matki w tragicznych okolicznościach oraz odrzuceniem przez ojca, w dorosłości dźwiga odpowiedzialność nie tylko za siebie i rodzinę męża, ale także za szereg osób mieszkających w jej wielkim domostwie, zatrudnionych pracowników, służbę, a także za gości przybyłych z morza. Ta twarda kobieta walczy z własną słabością, odmiennym zdaniem najbliższych, nawiedzającymi ją zjawami, ale i z przeciwnościami losu, nieokiełznanymi żywiołami (morzem, powietrzem, ogniem i ziemią) oraz zjawiskami przyrody i twardym klimatem północnej Norwegii. Bohaterka zmaga się też z własnym fatum – niszczy tych, którzy ją kochają, kocha tych, którzy są za słabi na jej uczucie i usiłują się przed nim chronić ucieczką, dystansem lub angażowaniem się w jakieś absorbujące zajęcia. Od Diny jednak nie można uciec inaczej niż w zaświaty…

Czerpiąc z bogatej tradycji norweskiej literatury, Herbjørg Wassmo stworzyła piękną, mroczną książkę. Norweskie surowe życie w drugiej połowie XIX wieku, groźna natura, ciężka praca, solidarność i wspólnota, samotność w aspiracjach lub wrażliwości, a wszystko to pięknie opisane – czynią z tego dzieła nie tylko jeden ze skarbów skandynawskiej literatury, ale i krwistą opowieść o walce z przeciwnościami życia i przeznaczenia. Powieść łapie uwagę czytelnika i przenosi go nie tylko w inny, dawny świat norweskich wybrzeży, ale także w odmienny stan świadomości. Ta hipnotyczna książka nie pozwala zaczerpnąć głębszego oddechu, zmusza do śledzenia kolei losu Diny i wszystkich, którzy pojawiają się w jej życiu, z uwagą napiętą jak struna, na wdechu, z szeroko otwartymi oczami i umysłem gotowym na spotkanie z nieznanym. Bohaterka jest postacią bardzo nowoczesną jak na czasy, w których żyje – pewna siebie, silna, wymagająca, odporna na trudy pracy, ciężkie warunki życia i klimat oraz bardzo samodzielna i stanowiąca o sobie. Ma przerażającą umiejętność przyciągania zła i śmierci, ale nie do siebie, a do ludzi dla niej najważniejszych. Bohaterka, obdarzona mocą pozaludzką, zwierzęcą, a może diaboliczną, mówi o sobie: Jam jest Dina, zabijam tych, których kocham. Inną niespotykaną zdolność Diny stanowi przebywanie gdzieś między światem realnym oraz światem duchów i cieni. Jej zmarli są wciąż obecni, rozmawia z nimi częściej niż z żywymi. Jej niezwykłość skazuje ją jednakże na jeszcze boleśniejszą samotność.

„Księga Diny” stanowi pierwszy tom trylogii o Dinie. Dwie kolejne części trylogii nie ukazały się jak dotąd w polskim przekładzie. Powieść doczekała się także ekranizacji w 2002 r. Film w koprodukcji duńsko-francusko-norwesko-niemiecko-szwedzkiej reżyserował Ole Bornedal, w rolach głównych wystąpili Gérard Depardieu i Christopher Eccleston, a odtwarzająca postać tytułową Maria Bonnevie po prostu jest Diną. Rzadki przykład ekranizacji równie świetnej, jak powieść będąca jej podstawą. Dobrze jest obejrzeć film i skonfrontować z własną wizją, oczywiście po lekturze.

Mocna, mroczna, piękna książka. Nie można przeoczyć.

Jowita Marzec