Książę Pepi - jak nazywa się czasem Księcia Józefa - to postać nietuzinkowa, nie czarno biała, pełna namacalnego wręcz podczas lektury stresu związanego z wyborami, do dokonywania których zmusiły Poniatowskiego wysoce trudne okoliczności w jakich się znalazł. Opisany przez Askenazego jako cierpiący na dylematy wagi państwowej polityk i wielki wódz, choć przede wszystkim człowiek z krwi i kości, który do końca swego tragicznego życia świadomy był konsekwencji swych decyzji. I jak się okazało za decyzję pozostania przy Napoleonie do samego końca zapłacił życiem...

Książka barwna językowo (spisana w pierwszych latach XX wieku) ale co bardziej istotne przełomowa w swej interpretacji jednego z najtragiczniejszych bohaterów, jakich Polska miała. Bowiem po okresie traktowania przez krakowską szkołę historyczną (tzw. Stańczyków) historii walki niepodległościowej w sposób, dosadnie mówiąc, szkalujący, oto Szymon Askenazy jako przedstawiciel "odwilży" w postrzeganiu narodowej epopei napoleońskiej kreśli biografię jednej z ikon tamtego okresu w sposób - jak na tamte czasy - co najmniej kontrowersyjny. Nawet dziś, po ponad stu latach daje się wyczuć polemiczny ton Askenazego w niniejszej syntezie, całkiem tak, jak gdyby autor przeciwstawiał się ogólnie przyjętym poglądom, utrwalonym na długo przed publikacją jego książki. I robi to z ogromnym powodzeniem, gdyż po tej lekturze nie mamy przeświadczenia, że opisany został ślepo wierny wojak reprezentujący tzw. "bohaterszczyznę" oraz brak rozsądku (w tym przypadku brak chęci pojednania z Rosją, co wg wielu ówczesnych zwiększało szanse na niepodległość, niżeli pozostawanie przy cynicznym Napoleonie - w praktyce zaś wynikało z obaw o własne majątki). Widzimy za to wodza Wojska Polskiego z prawdziwego zdarzenia, odrzucającego w późniejszym okresie życia pokusy towarzyskie (z których tak słynął w latach wcześniejszych), za to towarzyszącego wojsku podczas mroźnych nocnych wart pod Winkowem w roku 1812, a pod Lipskiem w 1813 osłaniającego mężnie odwrót całej Wielkiej Armii Napoleona, by chwilę później nie chcąc się poddać, zginać w nurtach Elstery śmiercią tragicznego ale niepodległego bohatera.

Muszę przyznać, iż kończąc ostatnie kartki tej książki w tramwaju udało mi się wzruszyć, a zdarza mi się to w przypadku lektur niezmiernie rzadko!

Książę Pepi - jak nazywa się czasem Księcia Józefa - to postać nietuzinkowa, nie czarno biała, pełna namacalnego wręcz podczas lektury stresu związanego z wyborami, do dokonywania których zmusiły Poniatowskiego wysoce trudne okoliczności w jakich się znalazł. Opisany przez Askenazego jako cierpiący na dylematy wagi państwowej polityk i wielki wódz, choć przede wszystkim...