Ponad trzy lata temu, gdy wybierałam się na Kretę, usilnie poszukiwałam książek autorstwa greckich pisarzy, aby wakacyjnej scenerii towarzyszył także i klimat lektury. Niestety poza „Grekiem Zorbą” nie udało mi się znaleźć niczego więcej. Dlatego z radością przyjęłam wiadomość rozszerzenia tematyki wydawnictwa Książkowe Klimaty o Klimaty Greckie. Po książkę Prevelakisa sięgnęłam, aby odnaleźć właśnie tę grecką atmosferę, skuszona również powiązaniem autora z Nikosem Kazantzakisem. Ciepło wspominałam Rethimno, które za słowem pisarza miało ożyć.

Rethimno z moich wspomnień to głównie twierdza i spacer po starówce, która wzbudzała mieszane uczucia. Miasto z jednej strony piękne i klimatyczne, z drugiej małe, ciasne i momentami obdrapane. Od czasów, gdy Prevelakis pisał o Rethimno, miasto to znacznie się rozwinęło, powiększyło i uświetniło. A jednak sięgając pamięcią do obrazów sprzed trzech lat, mogłam odnaleźć te piętna przeszłości, które zostały zamieszczone w „Kronice pewnego miasta”.

We wstępie odtworzonym z wydania z roku 1975, Janusz Strasburger pisał, że Kronika pewnego miasta” nie jest powieścią ani nowelą, nie jest esejem ani książką historyczną. Jest właśnie tym, co podpowiada tytuł – kroniką. Ta niewielkich rozmiarów książeczka jest zlepkiem wielu opowieści związanych z miastem. Prevelakis opowiada o wielu mieszkańcach Rethimno i wielu historiach z miastem związanych, jak opowieść o grzęznących w rethymnońskim porcie statkach. Znaleźć możemy tu historię Fatimy, czyli Hortense – tej samej, o której w „Greku Zorbie” pisał Kazantzakis. Pisarz przybliża nam miejsca, zwyczaje, kulturę i codzienność mieszkańców rodzinnych, ukochanych stron. Jego proza, choć napisana w zwarty sposób, dość wymagający w odbiorze, pobudza naszą wyobraźnię i wyostrza nasze zmysły. Czytelnik może poczuć zapachy, obaczyć obrazy, usłyszeć głosy. To poetycka proza, przez którą przemawia miłość.

Powrót Prevelakisa do Rethimno po latach studiów wywołał bolesne uczucia. Miasto zastał podupadłym, opuszczonym przez młodzież. A jednak z jego słów czuć było nadzieję, na odbicie się ukochanej miejscowości ku świetności. Jakże radowałby się, widząc rozwinięte Rethimno współczesnych czasów. O tym właśnie współczesnym Rethimno pisze Bartosz Barszczewski w posłowiu. Całość wydania dopełniają klimatyczne, czarno-białe zdjęcia miasta i jego mieszkańców.

Kronika ta to tekst niezwykle osobisty. Powstała ze smutku i cierpienia Rethimno. Jak wyznaje Prevelakis: Pragnę, by żyła dziś, jutro i wiecznie, żeby nie utraciła nigdy swej świeżości. Chciałbym ją ujrzeć niezniszczalną i niewiędnącą, zdolną stanąć na przekór losowi Rethimno albo któregokolwiek miasta, zbudowanego z drewna i kamienia. Pragnę, żeby w jej wnętrzu przetrwało Rethimno. Dla pełnego zrozumienia słów Prevelakisa Grecję, Kretę czy rzeczywiście samą nawet prowincję Rethimno trzeba kochać. Zamierzenie jednak autorowi się udało. Wyniósł swoje rodzinne miasto do rangi pięknej literackiej krainy. I mimo, że samo Rethimno nie zachwyciło mnie aż tak bardzo trzu lata temu tym swoim pięknem, lekturze Prevelakisa dałam się przekonać.

Monika Samitowska-Adamczyk