Powiedzieć o tej książce, że to czysta pornografia – to zdecydowanie za dużo. Owszem, całość akcji kręci się wokół psychopatycznych aktów miłosnych (choć to określenie zdecydowanie nie oddaje sedna sprawy), wokół perwersyjnej erotyki, oblanej dymami narkotycznych wizji, wokół stechnicyzowanych fetyszy, wśród których prym wiodą kratka wlotu chłodnicy, wbijająca się w ludzkie ciało oraz rozsmarowywane po zegarach deski rozdzielczej wydzieliny. Ale, jakkolwiek odpychające mogą być niektóre pomysły autora, jest to zdecydowanie coś więcej, niż tylko przelana na papier perwersyjna wyobraźnia jakiegoś zamroczonego szaleńca.

Nie jestem zwolenniczką doszukiwania się drugiego dna wszędzie, nawet w obrazie, na którym ktoś namalował czarną kropkę na białym tle. Ale „Kraksę” warto przeanalizować ciut głębiej, choć jakichś szczególnych wartości literackich raczej próżno tu szukać... Jest to z pewnością specyficzne świadectwo pewnego okresu w dziejach zachodniej cywilizacji: przywołuje lata 70., eksperymenty z narkotykami, wypaloną nieco wolną miłość, która przeradza się we własną karykaturę, gdy im dziwniej – tym lepiej. Przywołuje obraz społeczeństwa nastawionego już nie tyle na konsumpcję, ile na dogadzanie własnym przyjemnościom – tu ukazanym w skrajnej postaci. Główni bohaterowie mogą się wydawać co najmniej dziwni – z umysłami wypaczonymi po doznanych wypadkach, szukający podniety w samochodowych kraksach, czerpiący rozkosz z rozbryzgów krwi, flaków i innych wydzielin we wnętrzach pokiereszowanych samochodowych wraków. Są odrażający i psychopatyczni – szczególnie, gdy popatrzy się na Vaughama: w spodniach, noszących ślady erotycznych starć, z ciałem pełnym blizn i ran rozjątrzanych na nowo; szalejący po autostradach w swoim coraz bardziej poobijanym wozie, niczym jakiś psychopata z kina grozy.

Ale jeśli spojrzenie uda się utrzymać trochę dłużej, spod tej odrażającej maski zaczyna przebijać się tragizm. Zafiksowany na punkcie samochodowych kraks bohater staje się symbolem człowieka II połowy XX wieku – skupionego tylko i wyłącznie na sobie i swojej przyjemności. Gotowego doprowadzić do śmierci – siebie i innych, byle wyzwolić kolejny spazm rozkoszy. Nie mającego innych autorytetów i świętości, ponad własną przyjemność. Jasne, gdzieś w tym wszystkim z pewnością jest jakieś szaleństwo – ale to doprowadzenie doznań do skrajności jest pewnie tylko zabiegiem literackim. Bo czyż seks nie jest faktycznie głównym napędem ludzkości? Jest to jakiś obraz dekadencji, desperackiego poszukiwania spełnienia w irracjonalnych wizjach, które tak naprawdę skrywa w sobie tragiczną pustkę. Bo bohaterowie są tak naprawdę niewolnikami własnego popędu, poszukiwania coraz to bardziej intensywnej podniety, poza nim nie mają w życiu innych wartości, innych celów, innych pasji. I sami zdają sobie z tego sprawę, tym wścieklej podejmując kolejne próby przekroczenia progu spełnienia (sam autor opisuje Vaughama jako „przegranego fanatyka, uparcie trzymającgo się swoich obsesji”). A z chwilą, gdy cel ucieknie im sprzed nosa, albo gdy uda się zrealizować jakieś marzenie (jak homoerotyczne dążenie Ballarda), nagle stają przed pustką, gdy jedynym możliwym rozwiązaniem wydaje się już tylko śmierć. Zresztą konstrukcja psychiki tych bohaterów całkowicie wyklucza jakiekolwiek inne rozwiązanie: spełnienie jest przecież niemożliwe, nasycenie jest zawsze tylko chwilowe...

Czy można tę książkę z czystym sumieniem polecić? Myślę, że mimo wszystko warto ją przeczytać – choćby z ciekawości. Choćby dla poznania odmiennych sposobów patrzenia na człowieka i świat. Tylko że to jedna z tych książęk, ktorą po skończonej lekturze trzeba z siebie strząsnąć, jak pies po kąpieli w brudnej kałuży. Czytelnikom nadwrażliwym estetycznie – raczej odradzam ;)

Powiedzieć o tej książce, że to czysta pornografia – to zdecydowanie za dużo. Owszem, całość akcji kręci się wokół psychopatycznych aktów miłosnych (choć to określenie zdecydowanie nie oddaje sedna sprawy), wokół perwersyjnej erotyki, oblanej dymami narkotycznych wizji, wokół stechnicyzowanych fetyszy, wśród których prym wiodą kratka wlotu chłodnicy, wbijająca się w ludzkie...