Ta książka jest swoistą kapsułą czasu, którą my – czytając ją – po latach odkopujemy. Napisana i wydana w 1933 roku – tuż po dojściu Hitlera do władzy – ukazuje na gorąco wydarzenia przełomu lat 1932/33, a więc nie z perspektywy czasu, np. już po wojnie i upadku „tysiącletniej” Rzeszy. Nie ma w niej podsumowań, wniosków i ocen po latach, jak np. w powieściach historycznych pisanych zazwyczaj przez autorów już z innej epoki. Jest relacją na żywo, jak reportaż (przez to ma zdecydowanie wyższą wartość niż książki stricte historyczne). I choć postacie są fikcyjne, to ich przeżycia są jak najbardziej prawdziwe: „Materiały dotyczące poglądów, obyczajów i sposobu postępowania narodowych socjalistów znaleźć można w książce Adolfa Hitlera »Mein Kampf«, w relacjach osób, które uszły z życiem z obozów koncentracyjnych, a zwłaszcza w urzędowych obwieszczeniach Dziennika Ustaw Rzeszy Niemieckiej rocznik 1933”*.

Niechcący, bo autor przecież nie znał przyszłości, ukazany został również mechanizm tego kuriozalnego zjawiska, kiedy to już po upadku III Rzeszy okazało się, że Niemców winnych nie było (!). Mimo że pogromy, wyrzucanie ludzi z domów, pozbawianie dobytku, bicie, morderstwa działy się na ich oczach i w ich zakładach pracy, niemal tuż za progiem ich domów, twierdzili, że nie wiedzieli, co się dzieje, nie docierały do nich informacje o zbrodniach bojówek, o obozach, przesłuchaniach, katowaniu. Taki był skutek działań ministerstwa propagandy Goebbelsa: podawane były tylko budujące i krzepiące informacje o świetlanej przyszłości, te niekorzystne dla reżimu były często brutalnie wyciszane. Tak wyprano Niemcom mózgi.

Mnie uderzyło jeszcze: jak skuteczna była ta goebbelsowska propaganda, skoro nawet do dziś pokutuje przekonanie o tym, jak to Hitler postawił państwo niemieckie na nogi, poprawił warunki bytowe ludności, uporał się z bezrobociem – uważnie czytając, zauważymy, że Feuchtwanger zaprzecza temu wszystkiemu, pokazuje, że było wręcz odwrotnie.

Autor pisze: „Zależało mi na tym, aby uświadomić czytelnikom całego świata możliwie szybko, jak wygląda prawdziwe oblicze hitlerowców i jakie niebezpieczeństwo pociąga za sobą ich panowanie”*. Jak wiemy – my i właśnie z pespektywy czasu – kompletnie mu się to nie udało, świat nie chciał słyszeć i nie usłyszał tego głosu.

-----------------
* Posłowie autora.

Ta książka jest swoistą kapsułą czasu, którą my – czytając ją – po latach odkopujemy. Napisana i wydana w 1933 roku – tuż po dojściu Hitlera do władzy – ukazuje na gorąco wydarzenia przełomu lat 1932/33, a więc nie z perspektywy czasu, np. już po wojnie i upadku „tysiącletniej” Rzeszy. Nie ma w niej podsumowań, wniosków i ocen po latach, jak np. w powieściach historycznych...