„Niech ta książka będzie hołdem złożonym przeszłości, pamiątką minionych dni, drogowskazem w ludzkiej dżungli” – takie słowa kończą ostatnią część trylogii o dziewiętnastowiecznym Siedmiogrodzie i jego mieszkańcach.

Polskie wydanie to liczące sobie ponad 1200 stron tomiszcze, które zostało podzielone na trzy części: „Dziewczyna znad potoku Urszu”, „Chata na hali Komarnyik” i wreszcie „Czarownica z Funtinel”.

Wass roztacza przed nami panoramę wysokich gór, poprzedzielanych pięknymi, tonącymi we mgle, słońcu lub głębokim śniegu dolinami. Z Tronu Boga (góra Istenszeke) widzimy w dole rzekę Maros, podziwiamy potok Galonyia i Bystry, a dalej możemy dostrzec szczyty Gór Kelimeńskich. Razem z główną bohaterką książki – młodziutką Nucą zwiedzamy całkiem spory kawałek Karpat, mamy możliwość obcowania z dziką, surową i groźną przyrodą.

W pierwszej części serii przyglądamy się trudnemu życiu dwunastoletniej dziewczyny i jej opiekuna, którzy osiedlili się z dala od wioski, nad potokiem Urszu. Tonderik i Nuca są ludźmi bardzo zaradnymi i dzielnymi, nie potrzebują łaski innych , potrafią zarobić na swe potrzeby. Sytuacja zmienia się dramatycznie, gdy stary wdaje się w konflikt w wiosce i w bójce zabija człowieka. Kara to pięć lat więzienia. Dziewczynka – ku zdziwieniu mieszkańców wioski - przeżywa surową zimę w wysokich górach. Jest zręczna, pracowita i samodzielna, w dodatku już jako dziecko przyciąga uwagę wszystkich wielką urodą. Początkowo z dobroci serca zaczynają jej pomagać w gospodarstwie dwaj gospodarze z wioski. Dziewczynka zdobywa też przyjaciół wśród juhasów pilnujących stad owiec na wysokich halach.

Tak jak podkreślali moi poprzednicy recenzujący „Czarownicę z Funtinel”, książka Wassa to typowa literatura piękna, obyczajowa, z elementami nadprzyrodzonymi, ale jest to niezwykłość o wybitnie ludowej proweniencji – autor stworzył typową czarownicę istniejącą w chłopskich bajaniach i wierzeniach. Mamy więc cygańską wróżbę – przekleństwo dla młodej, pięknej dziewczyny („Kto się z tobą położy, ten umrze”), mamy próbę walki z przeznaczeniem oraz tragiczne pogodzenie się ze swoim darem – przekleństwem.

Nuca potrafiła dostrzec przeszłość i przyszłość człowieka w jego oczach – stąd druga i trzecia część trylogii to istne pandemonium wszelkich ludzkich niegodziwości i dramatów. Ostrzegam – czytelnik może czuć się nimi przytłoczony. Po przeczytaniu prozy Wassa można mieć wrażenie, że wysokie góry, rzadko odwiedzane doliny i oddalone od cywilizacji wioski były w XIX wieku zasiedlone wyłącznie przez ludzi dotkniętych wielkimi nieszczęściami. A przecież najgorsze miało dopiero nadejść – w postaci kolei, która przeorała i zanieczyściła hale i doliny, odbierając górom ich majestat.

Jednocześnie przez ponad tydzień dzięki tej lekturze czułam się mieszkanką wysokich gór, oddychałam rześkim powietrzem i napawałam się wyjątkowymi widokami, które już od dawna nie istnieją.

Język powieści jest plastyczny i poetycki – zwłaszcza gdy autor opiewa piękno przyrody. Jest niespiesznie rozwijająca się fabuła pozbawiona dynamicznych zwrotów akcji. "Czarownica z Funtinel" to proza dla cierpliwych, potrafiących docenić piękno chwili i kochających naturę.
To opowieść o czasie, którego nie da się cofnąć, o pamięci, o zachwycie światem:
„Znasz te świty tak na początku lata, prawda? Kiedy zieleń jest jeszcze świeża, a powietrze to same zapachy. Kiedy wszystkie kwiaty, każdy z osobna, przynoszą barwy i wonie. Cały świat jest jakiś taki lekki, mogłabyś bawić się nim na opuszku palca, jak drzewa bawią się białymi mgiełkami albo też promieniami słońca, gdy te opadają na wysrebrzone rosą murawę polan. Znasz te świty, prawda?” (s. 861)

„Niech ta książka będzie hołdem złożonym przeszłości, pamiątką minionych dni, drogowskazem w ludzkiej dżungli” – takie słowa kończą ostatnią część trylogii o dziewiętnastowiecznym Siedmiogrodzie i jego mieszkańcach.

Polskie wydanie to liczące sobie ponad 1200 stron tomiszcze, które zostało podzielone na trzy części: „Dziewczyna znad potoku Urszu”, „Chata na hali...