Tak jak II wojna światowa przywłaszczyła sobie nasze myślenie o wielkim konflikcie zbrojnym, tak bardzo istotne w tym procesie było odzyskanie przez Polskę niepodległości. I to oczywistość – pierwsza wojna skończyła się dla nas zdecydowanie pozytywnym akcentem. A jednak – jak to Polacy – więcej narracji dotyczy II World War. Tymczasem Europa widzi większe znaczenie wojny lat 1914-1918.

Właśnie wokół pierwszej wojny toczy się akcja książki Andrzeja Struga, człowieka z niemałym doświadczeniem wojennym zresztą. Wykreowana przez niego postać Marka Świdy to wielki fantasta, który żyjąc spokojnie, poszedł kiedyś na wznowione "Wesele" Wyspiańskiego i zachwycił się jak nigdy dotąd. Dlatego przyszło mu w pewnym momencie walczyć o Polskę, miewać różne pomysły i marzenia dotyczące kształtu niepodległej ojczyzny. A że chłopak pieniądze miał (ojciec z dużym gospodarstwem),po wojnie głównie włóczy się po Warszawie i narzeka. Bo niepodległość rozczarowuje. Więc od panny do pani, od pani do wdowy. Trochę pisze.

Poznajemy jego kolegów – co jest nieco za dużym słowem – którzy inaczej radzą sobie z odzyskaną wolnością. Jest stereotypowy Anglik zesłany do Polski (wiadomo, flegmatyczny, opanowany, obowiązkowy),jest Żyd (przechrzta, robi wszystko, aby się wzbogacić – wiadomo) i są żołnierze.

W powieści był potencjał na "Przedwiośnie" (wiele motywów wspólnych, a to rok przed wydaniem arcydzieła Żeromskiego!),wielką powieść, o jakiej zresztą marzy Marek, ale... Kurczę, nie chce się wierzyć w te postacie! Nawet kiedy zyskają już naszą sympatię, po chwili robią coś, czego mogliśmy się spodziewać przed poznaniem postaci, tak z samej nazwy. Bo wiadomo, chłop to chłop, a nie jakiś tam konkretny Kuba. A sam Marek Świda to niezła gnida, a nie bohater.

Andrzej Strug miał jednak świadomość swojego bohatera, swojego pokolenia. I w paru fragmentach dostrzegam błysk ironii, która byłaby dla całości dzieła zbawienna. Niestety, jeżeli szukacie wciągającej opowieści o Polsce okołopierwszowojennej, zajrzyjcie gdzie indziej. Tutaj znajdziecie jedynie to, co już zdążyliście sobie wyobrazić na ten temat.

(Ocena byłaby wyższa, gdyby nie to, jak nierówny poziom trzyma powieść. Zdarzają się absolutnie wybitne zdania, które nikną w miałkiej całości)

Tak jak II wojna światowa przywłaszczyła sobie nasze myślenie o wielkim konflikcie zbrojnym, tak bardzo istotne w tym procesie było odzyskanie przez Polskę niepodległości. I to oczywistość – pierwsza wojna skończyła się dla nas zdecydowanie pozytywnym akcentem. A jednak – jak to Polacy – więcej narracji dotyczy II World War. Tymczasem Europa widzi większe znaczenie wojny...