Nadal aktualne.

Nadal aktualne.

Miał być świat ludzi opętanych pieniądzem, miał być kasjer, który z uczciwego człowieka przeistacza się w jednego z potężnych oszustów...Liczyłam na historię w stylu "Kariery Nikodema Dyzmy"...Ale "Fortuna kasjera Śpiewankiewicza" to głęboki portret psychologiczny człowieka słabego, którego oczekiwania są odwrotnie proporcjonalne do jego możliwości.

Hieronim Śpiewankiewicz to kasjer pracujący w Detpolbanku, instytucji parającej się obracaniem wielkimi kwotami, nie zawsze w uczciwy sposób, ale przecież dyrektorzy banku mają ciche poparcie rządu w swoich machlojkach. Strug umiejscowił akcję swojej powieści w okresie międzywojennym. Wielkie pieniądze mieszają się z wielką polityką, a zwykli ludzie najbardziej dostają po tyłku. Przez ręce Śpiewankiewicza codziennie przepływają olbrzymie kwoty, a on sam prowadzi nędzne życie u boku żony z przypadku, której życiową misją jest leczenie całkiem zdrowych dzieci. Kasjer marzy o dokonaniu rzeczy niezwykłych, śni o potędze, chce być podziwiany, chce być Śpiewankiewiczem - Mścicielem, który ratuje Polskę przed kryzysem, który sprawia, że życie ludzi staje się lepsze. A w normalnym życiu non stop jest obok - obok rodziny, obok kolegów z pracy...W zasadzie nikt nie zna go naprawdę. I nagle pojawia się kobieta fatalna - Ada, niezbyt piękna Żydówka, która zawładnęła fantazjami i pragnieniami bohatera. To ona pozwala skrystalizować się marzeniom Hieronima i namawia go do okradzenia banku i ucieczki do Ameryki. A że Ada jest uwikłana w działalność różnych grup przestępczych, dla których kasjer jest niezwykle cenną osobą, Śpiewankiewiczem szybko zaczynają się interesować konkurujące ze sobą gangi. I każdy z nich chce mieć kasjera po swojej stronie, każdy chce mieć jakąś część z pieniędzy, które ma on ukraść.

No i Hieronim dokonuje kradzieży...Ale ostatnią rzeczą, którą można powiedzieć o nim to to, że staje się wielkim oszustem. Bardziej przypomina zwierzę uciekające przed nagonką myśliwych, a do tego męczą go wyrzuty sumienia, bo jest po prostu porządnym człowiekiem (w pewnym sensie) i własny czyn go przeraził.

Cała historia jest opisana dość chaotycznie. Nie ma zachowanej chronologii zdarzeń, fakty przeplatają się z fantazjami Śpiewankiewicza, na pierwszy plan wysuwają się jego przemyślenia, bredzenia, omamy. I było to bardzo celowe działanie pisarza, bo zmusza czytelnika do zanurzenia się w grotesce i absurdzie. Na pół rzeczywiste, na pół fantasmagoryczne wizje Śpiewankiewicza doskonale oddają stan psychiczny człowieka, który odważył się na szaleństwo, ale jest zbyt słaby, by unieść samą świadomość popełnionego czynu.

Jak ironiczny wydaje mi się tytuł tej książki. Zwłaszcza, że finalnie kasjer fortunę zdobywa...Ale wszystko jest nie tak, wszystko jest dziełem przypadku, którego pojąć nie można. Poplątanie z pomieszaniem. A w oku cyklonu wydarzeń stoi Śpiewankiewicz - miernota, która odkrywa prawdę o sobie.

Ciężko mi się czytało tę książkę i raczej nie umiałabym z czystym sumieniem jej komukolwiek polecić, choć uważam, że Strug stworzył naprawdę interesującą powieść. Jej lektura przypominała mi trochę oglądanie kalejdoskopu, w którym mozaiki zmieniają się tak szybko, że nie nadążałam do końca ze zrozumieniem, co w danej chwili widzę. Ale muszę przyznać, że ogromne wrażenie zrobiła na mnie ta oniryczna konwencja, w której tak trudno się połapać i do końca nie wiadomo, co jest prawdą, a co snem.

Miał być świat ludzi opętanych pieniądzem, miał być kasjer, który z uczciwego człowieka przeistacza się w jednego z potężnych oszustów...Liczyłam na historię w stylu "Kariery Nikodema Dyzmy"...Ale "Fortuna kasjera Śpiewankiewicza" to głęboki portret psychologiczny człowieka słabego, którego oczekiwania są odwrotnie proporcjonalne do jego możliwości.

Hieronim Śpiewankiewicz...