Ponoć po zamachu stanu w Nigerii , niedługo po opublikowaniu książki „Czcigodnego kacyka Nanga”, władze zaczęły podejrzewać Chinua Achebe o udział w spisku. No bo jak inaczej mógłby przewidzieć chęć obalenia rządzących, którzy sprawowali władzę w sposób samowolny? Zapoznawszy się z fabułą książki, aż dziw bierze, że zmarły niedawno największy nigeryjski pisarz, musiał wraz z całą rodziną uciekać aż na tereny rządzone przez lud Igbo, by uniknąć represji ze strony władz. Dlaczego? Bo tak naprawdę wszystko, co zostało opisane w „Czcigodnym kacyku Nanga” z powodzeniem można przełożyć na jakiekolwiek państwo i jakiekolwiek władze.

Fabuła książki rozgrywa się w bliżej nieokreślonym państwie afrykańskim. Może to być Nigeria, może to być równie dobrze każdy kraj. Skorumpowane władze, niedouczeni ministrowie, pełniący swoje funkcje bez żadnego kierunkowego przygotowania, politycy patrzący tylko na swój własny interes i to, by korzystnie wypaść w oczach wyborców przed wyborami. Brzmi znajomo? No cóż, nie trzeba zbyt daleko szukać, na polskim politycznym podwórku obserwujemy z grubsza to samo.

M.A. Nanga jest ministrem kultury, choć na kulturze zbytnio się nie zna. Poznajemy go oczami jego dawnego ucznia, Odili Samal, który z początku jawi nam się jako przyjaciel dawnego nauczyciela. Zaproszony do domu ministra ma widoki na to, by skorzystać z pomocy mentora, w swojej dalszej karierze naukowej. Ale wkrótce staje się jednym z jego największych wrogów, a za cel obiera zdobycie poparcia i odebranie wyborców kacykowi Nandze. Jego pobudki są po części czysto prywatne, ale jednak i dobro kraju leży mu na sumieniu. Bo jak tu nie żałować i nie starać się niczego zmienić, skoro naszym krajem rządzą tacy ludzie? Biedna czarna matka! Tak długo czekała, żeby synek dorósł, umożliwił jej spokojne dostatnie życie i wynagrodził jej lata hańby i opuszczenia. I oto syn, z którym wiązała tyle nadziei, okazuje się kacykiem Nangą.

Powieść napisana jest w sposób satyryczny, co zupełnie nie przypomina najbardziej znanej i wręcz klasycznej dla nigeryjskiej literatury powieści Achebe – „Wszystko się rozpada”. „Czcigodny kacyk Nanga” jest książką zgoła inną. Czyta się ją szybko, z lekką wesołością. Choć autor opisuje kulturę afrykańską (do czego pretekstem jest urząd ministra kultury) , powieść nie jest pompatyczna. Przez wszystkie zwyczaje, obrzędy i problemy szkolnictwa czy kultury przedzieramy się w sposób zupełnie naturalny, jako wplecione w zabawną fabułę szczegóły. Jest to lektura lekka, choć zawiła politycznie. Ważność jej, jak wszystkich powieści Nigeryjczyka, jest niepodważalna. Jej korzyścią jest przede wszystkim uniwersalność, oraz fakt, że książkę można czytać z wielu różnych powodów. Dla poznania kultury afrykańskiej, dla jej politycznego aspektu, ale również po prostu dla samej fabuły, która choć prosta, stanowi świetną satyrę na rządzących. W każdym razie polecam.

Monika Samitowska-Adamczyk