„W Chinach wciąż jeszcze istnieją puste drogi, zwłaszcza w zachodniej, pokrytej stepami części kraju, gdzie ruch na autostradach biegnących ku Himalajom ogranicza się niemal wyłącznie do wiatru i tumanów kurzu”. Tak zaczyna się pasjonująca podróż Petera Hesslera po współczesnych Chinach, kraju znajdującym się na rozdrożu, jak pisze autor „u progu zmiany”. Hessler, jak tysiące Chińczyków, wyrabia sobie chińskie prawo jazdy, aby na własne oczy ujrzeć zmieniające się krajobrazy i zastępowanie starego porządku nowym i nieznanym. Robi to w sposób uważny, wręcz czuły. Każdą napotkaną osobę obdarza swoim zainteresowaniem, poznaje indywidualne losy przypadkowo spotkanych ludzi, a jednocześnie potrafi uogólnić je w taki sposób, by stały się odbiciem losów całego narodu. Poetycki, malowniczy, niezwykle plastyczny język opisów miesza się tu z potocznym językiem przypadkowo spotkanych osób, uważność autora nie wyklucza ogromnego poczucia humoru, przemieszanego z nostalgią za odchodzącym światem.
Książka składa się z trzech części. Pierwsza poświęcona jest samochodowej podróży autora po Chinach. Przedstawione w niej obrazy siłą rzeczy są ulotne, chwilowe niczym pospiesznie zrobione zdjęcia. Autor nie ma czasu ani możliwości nawiązania bliższych relacji, spotkania są krótkotrwałe i wydawałoby się powierzchowne. A mimo to każda z postaci zostaje opisana ze swoistą czułością: mistrz feng shui spotkany na pogrzebie, wywodząca się z prowincji dziewczyna, której udało się zrobić karierę w mieście czy domorosły znawca historii. Hessler nie kryje też ciemnych stron kraju, choć robi to bardzo subtelnie, nie epatując nieszczęściami jak dzieje się to w wielu reportażach poświęconych Chinom. A jednak los rolników zmuszanych do sadzenia drzewek za trzy paczki makaronu błyskawicznego, czy mongolskiej przewodniczki w mauzoleum Czingis-chana opowiadającej narzuconą przez państwo historię swojej ojczyzny nie mogą pozostawić czytelnika obojętnym.
Zupełnie inny charakter ma druga część, dotycząca wsi, gdzie Hessler kupuje domek i zaprzyjaźnia się z miejscową rodziną. Tutaj autor ma możliwość poznania miejscowej społeczności, zagłębienia się w jej życie, a także zaobserwowania zmian, jakie następują w tej niewielkiej osadzie w okresie zaledwie kilku lat. Poznajemy kulisy miejscowej polityki, pierwsze doświadczenia edukacyjne małego chłopca, przejścia z systemem opieki zdrowotnej. I znów osobiste doświadczenia konkretnych osób pozwalają nam, niby w pigułce, zobaczyć funkcjonowanie nowych Chin, państwa, którego ustrój oscyluje między kapitalizmem a komunizmem. Owo rozdarcie państwa odbija się na jego mieszkańcach, których życie z pewnością jest lepsze niż w czasach rewolucji kulturalnej, a jednak za nowy dobrobyt płacą pewnym zagubieniem i dezorientacją. Ratunku szukają w powrocie do tradycji (buddyzm, szamanizm, falung gong), alkoholu, pracoholizmie.
Trzecia część ukazuje kulisy błyskawicznego rozwoju gospodarczego Chin. Rozwój fabrycznych miast zaczyna się od budowy zakładów produkcyjnych, po których dopiero powstawać zaczyna cała infrastruktura. Można odnieść wrażenie, że we współczesnych Chinach wszystko jest możliwe. Wyjątkowo rozbawiła mnie relacja o tworzeniu jednego z centrów przemysłowych, które wymagało splantowania siedmiu wzgórz.
Książka Hesslera z pewnością zasługuje na uważne przeczytanie. Charakteryzuje się literackim językiem, wpadającą w ucho frazą, plastycznością, dowcipem. I w tym miejscu należy docenić rolę tłumacza, Jakuba Jedlińskiego, który doskonale oddał te cechy pisarstwa Hesslera. Reportaż czyta się z zapartym tchem, przełożony został w taki sposób, że czytając zapomina się, iż jest to tłumaczenie. Tekst bawi, wzrusza, oddziałuje na wyobraźnię. To bez wątpienia, przynajmniej w połowie, zasługa przekładu.

„W Chinach wciąż jeszcze istnieją puste drogi, zwłaszcza w zachodniej, pokrytej stepami części kraju, gdzie ruch na autostradach biegnących ku Himalajom ogranicza się niemal wyłącznie do wiatru i tumanów kurzu”. Tak zaczyna się pasjonująca podróż Petera Hesslera po współczesnych Chinach, kraju znajdującym się na rozdrożu, jak pisze autor „u progu zmiany”. Hessler, jak...