Nie często czytuję pisarzy norweskich. W zasadzie można powiedzieć, że to moje pierwsze spotkanie z literaturą rodem z północy. Pierwsze i nie rokujące zbyt wielu w przyszłości, choć może wydarzy się jeszcze coś, co zmieni moje nastawienie. Solstad bowiem najpierw zachęcił mnie niebanalnym pomysłem fabularnym, ale potem przygniótł stylem, dowalił niekończącymi się przemyśleniami, smykałką do filozoficznego drążenia dziury w całym i niekończącym się robieniem z igły wideł (bo ile można czytać o spotkaniach jego kochanki z innymi mężczyznami, z których to spotkań koniec końców nic nie wynikało?).

Bohater Solstada z założenia wydał mi się antypatyczny. Bo ja znudzonych życiem panów w średnim wieku nie lubię. Nie trawię wręcz panów, którym z nudów poprzewracało się w głowie i odchodzą do kochanki pozostawiając żonę z dzieckiem tylko dla samego romansu. Bo nie o miłość tu chodziło:
„To romans go urzekł, romans go pochłonął, doszczętnie, tak, że z trudem łapał oddech, romans z Turdi Lammers, a nie miłość do niej. Pokusa związana z romansem. Gdzieś w głębi ducha Bjorn Hansen wiedział, że krótkotrwałe szczęście jest najbardziej godne pożądania na tej ziemi i takie szczęście przeżywał (…)”*

Rzeczony Bjorn przeprowadza się więc z Oslo do Kongsbergu, by tam żyć u boku Turid, swej fascynacji. Żyć, a właściwie bawić się w życie, życie to odgrywać. Wszystko bowiem co robi bohater Solstada, wszystkie jego zachowania są, przy całej swej wymuskanej i misternie skonstruowanej powierzchowności przerażająco pozbawione głębi. Sama forma, zero treści. Bjorn gra kiedy zasiada za biurkiem na swym stanowisku skarbnika, gra gdy daje Turid odczuć zazdrość, gra w relacjach z synem, gra również na deskach teatru, ale i tam jego gra jest nijaka, pozbawiona emocjonalnego zaangażowania i szczerości, wyzuta z entuzjazmu i energii. Nic więc dziwnego, że w końcu postanawia Bjorn podjąć grę z całym światem a koniec końców i z sobą samym. Przy pomocy ekscentrycznego doktora Schiotza, po upozorowanym wypadku samochodowym na Litwie, zasiada w wózku inwalidzkim ze swymi wyrachowanymi zamiarami i mroczną osobowością. Odtąd jego życie jest już nieustającą grą, która zapętla się wokół niego coraz bardziej, która każe mu balansować na granicy szaleństwa i toczy się w oparciu o pełen luk i niejasności scenariusz.

Z każdego akapitu prozy Solstada wyziera norweska melancholijność i porażająca dekadencja. Wiele się mówi również o nawiązaniach Solstada do Gombrowicza i ja to też powtórzę – czuć u Norwega gombrowiczowską formę, czuć gębę, widać teatralizację życia. Tylko ten styl… Styl Solstada jest ciężki, melancholijny i jednostajny jak norweski krajobraz. Autor skrupulatnie analizuje najmniejszy gest swoich bohaterów, przywiązuje ogromną wagę do ich najmniej znaczących zachowań bądź cech osobowości, że zdaje się zapominać o czytelniku; zdaje się wpadać w letarg, w najwyższe skupienie, pedantyczność w opisie błahego zdarzenia zapominając przy tym poruszyć fabułę, zadbać o jej bieg.

Marzena Molenda