Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Jest w historii filozofii kilka zagadnień, wobec których prawie wszyscy myśliciele i prawie wszystkie ich szkoły, nie przechodzili bez zajęcia własnego stanowiska. Z pewnością do jednych z najdonioślejszych z nich należy problem wolności ludzkiej woli. I tak, gdy popatrzymy na czasy starożytne, a także na odcinających zazwyczaj od nich kupony epigonów, to z łatwością dostrzeżemy, że wokół wolności woli trwał spór, który najkrócej można sprowadzić do antynomii: determinizm/indeterminizm. Nie miejsce tutaj na referowanie kto za czym się opowiadał, ale zarówno wśród myśli pogańskiej, jak i - zawdzięczającej jej prawie wszystko - chrześcijańskiej, nie było tutaj jednolitego stanowiska. A wydawałoby się, że co do tej drugiej z wymienionych, powinno być inaczej. Wszakże to, czy człowiek posiada wolną wolę jest kluczową sprawą dla jego ewentualnego zbawienia. Już od samego początku kształtowania się doktryny, teologowie katoliccy mieli z tym nie lada kłopot, gdyż, jak się w niego bardziej wgłębimy, istotnie sprawia on trudności. Augustyn, przykładowo, odrzucał możliwość swobodnego rozporządzania swą wolą przez ludzi, co miało swe późniejsze reperkusje w czasie Reformacji, ale nie przyjęło się oficjalnie w Kościele. Przyczyny tego były złożone, a nie chcąc w nie bardziej wnikać, nadmieniam tylko sam fakt ich istnienia. Artur Schopenhauer, jako wytrawny badacz przedmiotowej "woli", która stała się dla niego bardzo ważnym składnikiem pojmowania świata, popełnił dosyć krótką rozprawkę odnośnie jej "wolności". Jednak w jego przypadku "krótko", nigdy nie oznaczało nietreściwie. Ładunek myśli, jaki angażował w swoje rozważania zawsze był dużego kalibru. Nie mógł i nie chciał uchodzić w oczach innych, za mniej tęgiego myśliciela, niż za jakiego sam się uważał. Pozytywnym efektem pogoni za uznaniem swej wielkości, były dosyć ciekawe refleksje filozoficzne. W przypadku pracy "O wolności ludzkiej woli" trochę mniej zajmujące, niż w innych sytuacjach, ale również godne polecenia. A zatem, do jakich konkluzji doszedł niemiecki mędrzec? Powiada on: "Jednym słowem: człowiek czyni zawsze to, co chce, a mimo tego, czyni to koniecznie. A polega to na tem, że już jest tem, czego chce: gdyż z tego, czem jest, wynika z koniecznością wszystko, co każdym razem czyni". Jak już wspomniałem, problem ten nie jest łatwy do rozwikłania. Myliłby się ktoś, gdyby sądził, że Schopenhauer chciał to ułatwić.