Wszystkich Świętych 2022: zmarli ludzie świata książki

Wilbur Smith

17 listopada 2021 roku w Kapsztadzie zmarł Wilbur Smith, piszący po angielsku autor książek historyczno-przygodowych, urodzony w Rodezji Północnej (obecna Zambia). Dorobek Smitha obejmuje blisko 40 powieści. Pisarz był miłośnikiem dzikiej przyrody i pasjonatem współczesnej historii Afryki, co znalazło odzwierciedlenie w jego książkach. Akcja większości z nich rozgrywa się w Afryce w XX wieku. Fascynacja starożytnością zaowocowała z kolei powstaniem tak zwanego cyklu egipskiego.

Debiutował powieścią „Gdy poluje lew”. Do najpopularniejszych pozycji autorstwa Smitha w naszym serwisie należą „Bóg Nilu” i „Drapieżne ptaki”.

Anne Rice

W grudniu ubiegłego roku pożegnaliśmy Anne Rice, autorkę legendarnego już „Wywiadu z wampirem”. Twórczyni bestsellerowego cyklu „Kroniki wampirów”, który wywarł duży wpływ na subkulturę gotycką, zmarła w wieku 80 lat, 11 grudnia 2021 roku w Rancho Mirage w stanie Kalifornia.

W latach 70. Rice sięgnęła do szuflady i znalazła opowiadanie o wampirze opowiadającym w wywiadzie o swoim ciężkim nieśmiertelnym życiu. Postanowiła je rozwinąć. Pisała głównie nocami, a praca zajęła jej pięć tygodni. Następnie przez długi czas nie mogła znaleźć wydawcy.

Dwa lata po ukończeniu „Wywiadu z wampirem”, w 1976 roku, jej debiut ukazał się na amerykańskim rynku. W ciągu pierwszego roku pisarka urodzona w Luizjanie zarobiła milion dolarów. Ostatecznie prawa do zekranizowania powieści kupił Paramount Pictures. W roku 1994 świat poznał filmową wersję „Wywiadu z wampirem”, z Bradem Pittem, Tomem Cruise’em i Kirsten Dunst w rolach głównych.

Joan Didion

Joan Didion, wybitna amerykańska dziennikarka, przedstawicielka nurtu Nowego Dziennikarstwa, powieściopisarka i eseistka, wielokrotnie wymieniana jako pretendentka do Literackiej Nagrody Nobla, odeszła 23 grudnia ubiegłego roku. Didion, kultowa dziś intelektualistka, która z brutalną szczerością opisywała świat, zdradzając przy tym tęsknotę za Ameryką z lat jej dzieciństwa, zmarła po zmaganiach z chorobą Parkinsona.

Prawdziwy rozgłos przyniósł jej zbiór wcześniej publikowanych artykułów prasowych, „Dryfując do Betlejem” z 1968 roku. Pozycja, w której Didion z brutalną szczerością opisała Kalifornię lat 60. i 70., bywa uznawana za jedną z najważniejszych amerykańskich książek non-fiction. Najpopularniejszą książką w dorobku Didion pozostaje jednak „Rok magicznego myślenia”, eseistyczna opowieść o śmierci jej męża i ciężkiej chorobie 39-letniej córki, która również zmarła, gdy książka była już gotowa. W 2005 roku książkę nagrodzono National Book Award.

Zmarli w 2022 roku

Maria Nurowska

Urodziła się w marcu 1944 roku na Suwalszczyźnie. Zadebiutowała w wieku lat 30, na łamach „Literatury”. Nurowską ceniono za łączenie kultury wysokiej z niską, powieści historycznej z melodramatem i powieścią obyczajową. Jej książki przetłumaczono na kilkanaście języków, w tym francuski, niemiecki czy czeski.

Jedna z najpopularniejszych książek w dorobku Nurowskiej to „Drzwi do piekła”, przy pisaniu której spędziła tydzień w kobiecym więzieniu. Czytelnicy zapamiętają ją również jako autorkę pozycji „Hiszpańskie oczy”, „Nakarmić wilki” czy „Rosyjski kochanek”. Oprócz powieści pisała również nowele, opowiadania i sztuki teatralne.

Maria Nurowska była członkinią Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich. Swój czas nierzadko dzieliła między Warszawę a Bukowinę Tatrzańską. Zwykła pisać w gabinecie, z którego rozciągał się piękny widok na góry. Zmarła 3 lutego, w wieku 77 lat.

Daniel Passent

Daniel Passent – dziennikarz, felietonista, satyryk, autor książek, zmarł 14 lutego w wieku 83 lat. Przez ponad 50 lat związany był z tygodnikiem „Polityka”, gdzie publikował felietony o charakterze politycznym, społecznym, gospodarczym i międzynarodowym. Nierzadko poruszał też tematy kulturalne.

Pracę dziennikarską rozpoczął w 1956 roku, współpracując z redakcją „Sztandaru Młodych”. Do historii światowego dziennikarstwa wszedł, gdy na początku lat 60. zdobył prawo do publikacji pamiętników Adolfa Eichmanna – zbrodniarza odpowiedzialnego za zagładę Żydów.

W latach 1997–2002 sprawował funkcję ambasadora RP w Chile, co posłużyło mu za materiał do napisania „Choroby dyplomatycznej”, humorystycznej, nieco uszczypliwej książki odsłaniającej kulisy polityki.

Jack Higgins

9 kwietnia tego roku zmarł Jack Higgins (właściwie Harry Patterson), jeden z najpopularniejszych brytyjskich twórców literatury sensacyjno-przygodowej. Zasłynął jako autor powieści z okresu II wojny światowej i zimnej wojny, łączących zapis autentycznych wydarzeń z fikcją literacką. Najpopularniejsze pozycje w jego dorobku to „Orzeł wylądował”, książka rozpoczynająca cykl o Liamie Devlinie, a także „Lot orłów” i „Modlitwa za konających”.

Napisał około 85 powieści, które sprzedano w blisko 250 milionach egzemplarzy i przetłumaczono na ponad 50 języków. Miał 92 lata.

Maja Lidia Kossakowska

Jedna z najpopularniejszych pisarek powieści fantastycznych w Polsce, nazywana pierwszą damą polskiej fantastyki, zginęła tragicznie w pożarze swojego domku wiejskiego w Starych Załubicach, w nocy z 22 na 23 maja 2022 roku.

Jarosław Grzędowicz, mąż zmarłej artystki, również wybitny twórca fantastyki (autor serii „Pan Lodowego Ogrodu”), przeżył pożar. Małżeństwo dzieliło czas między miastem a wspomnianą wsią Stare Załubice. Położony w niewielkiej miejscowości drewniany dom był nie tylko źródłem inspiracji, ale i miejscem powstania wielu utworów.

Do najsłynniejszych dzieł Mai Lidii Kossakowskiej należy cykl „Zastępy anielskie”. W naszym serwisie oceniono go przeszło 20 tysięcy razy. Memento dla królowej polskiej fantastyki napisał na naszych łamach Marcin Waincetel.

Zofia Posmysz

8 sierpnia 2022 roku zmarła Zofia Posmysz – była więźniarka obozów Auschwitz-Birkenau, Ravensbrück i Neustadt-Glewe, uznana pisarka i scenarzystka, dama Orderu Orła Białego.

W maju 1944 roku, jako 19-latka, trafiła do obozu koncentracyjnego. W Auschwitz-Birkenau przeprowadzano na niej eksperymenty pseudomedyczne. W styczniu 1945 roku była uczestniczką marszu śmierci z obozu Auschwitz do Wodzisławia Śląskiego. Następnie przetransportowano ją do Ravensbrück i Neustadt-Glewe. Cudem uniknęła śmierci.

W 1945 zadebiutowała literacko wspomnieniami „Znam katów z Belsen...”. Rozgłos przyniosło jej słuchowisko radiowe „Pasażerka z kabiny 45”, na którego motywach powstał film „Pasażerka” w reżyserii Andrzeja Munka. W roku 1962 wydano książkę pod tym samym tytułem. Najpopularniejszą książką z dorobku Zofii Posmysz w naszym serwisie pozostaje „Królestwo za mgłą”.

Zofia Posmysz odeszła w hospicjum w Oświęcimiu, w wieku 98 lat.

Nicholas Evans

9 sierpnia pożegnaliśmy Nicholasa Evansa. Debiutancka powieść brytyjskiego pisarza, wydany w 1995 roku „Zaklinacz koni”, pozostaje najpopularniejszą pozycją w jego dorobku. W samych Stanach Zjednoczonych sprzedała się w 15 milionach egzemplarzy. Książka trafiła na listę bestsellerów „New York Timesa”, a wkrótce stała się międzynarodowym bestsellerem.

Dwa lata przed premierą powieści Evans spotkał kowala, który opowiedział mu o zaklinaczach mogących rzekomo leczyć rozmową zranione konie. Wydarzenie to stało się inspiracją do stworzenia historii o Tomie Bookerze, posiadającym wyjątkowy dar kowboju z Montany.

Sukces opowieści przerósł oczekiwania samego autora. Powieść okrzyknięto „największą sensacją wydawniczą ostatniej dekady” i ostatecznie przetłumaczono na 40 języków. W 2003 roku książka trafiła na listę najbardziej lubianych pozycji w Wielkiej Brytanii. Na podstawie powieści Robert Redford nakręcił film pod tym samym tytułem.

Nicholas Evans zmarł w wieku 72 lat.

Jean-Jacques Sempé

11 sierpnia 2022 roku zmarł Jean-Jacques Sempé, francuski rysownik i ilustrator, któremu zawdzięczamy postać uśmiechniętego chłopca z czarną, rozwichrzoną czupryną. W 1960 roku zilustrował pierwszy tom książki o przygodach Mikołajka, autorstwa René Goscinnego.

W ramach legendarnej serii zilustrował ponad dwieście opowiadań o Mikołajku. 89-latek zmarł spokojnie w swoim domku letniskowym, w otoczeniu rodziny i bliskich.

Peter Straub

Jako pisarz literatury grozy osiągnął w zasadzie wszystko. Był członkiem Horror Writers Association i PEN-u. Wielokrotnie zdobywał nagrodę Brama Stokera, przyznawaną od 1987 roku przez Horror Writers Association, której patronem, jak wskazuje nazwa, jest sam Bram Stoker, autor powieści „Drakula”. Sławę przyniosła mu wydana w 1979 roku „Upiorna opowieść”. Książka pojawiła się na polskim rynku dekadę później i do dziś doczekała się kilku wznowień. Czytelnicy wspominają Strauba również jako współautora cyklu o Jacku Sawyerze, tworzonego wraz ze Stephenem Kingiem, na który składają się powieści „Talizman” i „Czarny Dom”.

Peter Straub zmarł w Presbyterian Hospital w Nowym Jorku 4 września 2022 roku, w wieku 79 lat.

Javier Marías

Swoją pierwszą powieść napisał jako 14-latek. „Los dominios del lobo” („Wilcze włości”) ukazały się, gdy Marías miał 19 lat. Uznanie krytyków i sukces komercyjny przyniosła mu powieść „Serce tak białe”, a w latach 2002–2007 tworzył swoje opus magnum – trylogię „Twoja twarz jutro” (w jej skład wchodzą powieści: „Gorączka i włócznia”, „Taniec i sen”, „Trucizna, cień i pożegnanie”).

Javier Marías zmarł 11 września 2022 roku na zapalenie płuc, na kilka dni przed 71. rocznicą urodzin. Pisarz bywa uznawany za jednego z najwybitniejszych współczesnych twórców.

Hilary Mantel

Angielska pisarka, dwukrotna zdobywczyni Nagrody Bookera – z 2009 i 2012 roku – zmarła w wieku 70 lat, 22 września. Opublikowała 17 powieści, w tym m.in.: „Every Day is Mother’s Day”, „Vacant Possession”, „Beyond Black”.

W roku 2020 Hilary Mantel wybrano na członkinię Royal Society of Literature, w 2006 roku została odznaczona Orderem Imperium Brytyjskiego III klasy, a w roku 2014 – Orderem Imperium Brytyjskiego II klasy, dzięki czemu mogła się tytułować tytułem Damy.

W roku 2009 pisarka otrzymała pierwszą Nagrodę Bookera – za powieść „W komnatach Wolf Hall”, pierwszą część cyklu o Tomaszu Cromwellu. Trzy lata później wyróżniono ją tą samą nagrodą – za „Na szafocie”, drugą powieść cyklu.

Peter Robinson

Autor kryminałów zmarł 4 października 2022 roku, w wieku 72 lat. Peter Robinson zostanie zapamiętany przede wszystkim jako autor bestsellerowej serii powieści kryminalnych, których bohaterem jest inspektor Alan Banks. Pierwszą powieść o inspektorze melomanie, „Gallows View”, opublikował w 1987 roku. Książka zdobyła dużą popularność wśród czytelników oraz uznanie krytyków, uzyskując nominacje do nagród literackich nie tylko w Wielkiej Brytanii, ale i w Kanadzie, do której Robinson wyjechał w latach 70. Książki o inspektorze Banksie wkrótce stały się bestsellerami. 

W 2006 roku pisarz otrzymał zaproszenie do wstąpienia do The Detection Club – klubu najwybitniejszych angielskich autorów powieści detektywistycznych.

Feliks W. Kres

Feliks W. Kres, właściwie Witold Chmielecki, debiutował już jako nastolatek na łamach „Fantastyki”. „Mag”, który ukazał się w miesięczniku w 1983 roku, był pierwszym opowiadaniem fantasy w Polsce, które zostało opublikowane na łamach profesjonalnego czasopisma.

Od tego czasu opublikował kilkadziesiąt opowiadań oraz 13 dłuższych form, które przyniosły mu grono wiernych fanów. Zostanie zapamiętany przede wszystkim jako autor cyklu „Księga całości”.  Za wydaną w roku 1992 powieść „Król bezmiarów”, drugi tom wspomnianej serii, autor otrzymał Nagrodę im. Janusza A. Zajdla.

Feliks W. Kres uznawany jest za jednego z prekursorów prozy fantastycznej w naszym kraju. Zmarł 13 października, w wieku 56 lat.

Leszek Engelking

Poeta, krytyk, literaturoznawca, a przede wszystkim tłumacz, dzięki któremu po polsku przemówili choćby T.S. Eliot, Milan Kundera, Ezra Pound czy Vladimir Nabokov, zmarł 22 października. Miał 67 lat.

Leszek Engelking przekładał z sześciu języków: z angielskiego, czeskiego, hiszpańskiego, rosyjskiego, słowackiego i ukraińskiego. W roku 2010 został laureatem nagrody Polskiego PEN Clubu za przekłady z języka angielskiego i języków słowiańskich.