Niewystarczająco głośny głos literatów?

Czy głos pisarski się dzisiaj liczy? Patrząc na wyniki zestawienia „Wprost” – a także na podobną listę „najbardziej wpływowych ludzi roku 2023” tworzoną przez amerykański „Time” – można z pewnością stwierdzić, że jest nad czym dyskutować. Przyjrzyjmy się najpierw polskiemu rankingowi – na pierwszym miejscu znaleźliśmy się… my, prawie wszyscy. A konkretnie: głosujący w wyborach 15 października Polacy (w roku 2022 również zwyciężyło polskie społeczeństwo – ci, którzy pomagali uchodźcom z Ukrainy).

W tegorocznym zestawieniu na kolejnych miejscach dominują politycy – 2. lokata przypadła Jarosławowi Kaczyńskiemu, 3. – Mateuszowi Morawieckiemu, na miejscu 4. znalazł się natomiast Donald Tusk, a na 5. – Andrzej Duda. Szóstka to Władysław Kosiniak-Kamysz, siódemka – nie polityk, a Daniel Obajtek, „najbardziej wpływowy człowiek biznesu w Polsce”. Potem Adam Glapiński (miejsce 8.), Szymon Hołownia (miejsce 9.). Pierwszą dziesiątkę zamyka natomiast Iga Świątek. Na dobrze, ale gdzie są pisarze i pisarki?

Dwie twórczynie z dwóch różnych pisarskich światów

Olga Tokarczuk

Do pierwszej pięćdziesiątki najbardziej wpływowych Polaków dostały się dwie twórczynie. Jedną z nich jest, jak zapewne część z was się domyśla, noblistka Olga Tokarczuk, która zajęła w zestawieniu miejsce 37., co oznacza spadek o 12 pozycji w porównaniu z rokiem poprzednim. Jak uzasadniają tę lokatę dziennikarze „Wprost”: Wystarczy jej jeden wywiad, jedna wypowiedź, żeby sprowokować cały kraj do dyskusji. Nieważne, czy mówi o polityce, czy o stanie czytelnictwa, jak w głośnej wypowiedzi sprzed roku, że wcale nie chce, żeby jej książki szły pod strzechy, bo literatura nie jest dla idiotów. W styczniu ukazała się jej pierwsza książka od otrzymania Literackiej Nagrody Nobla. Starsi czytelnicy mogli czuć lekki zawód, bo „Pan Wyrazisty” to pozycja adresowana do tych młodszych.

Z pierwszymi zdaniami nie sposób się w Lubimyczytać nie zgodzić. To właśnie artykuły o Oldze Tokarczuk zyskują zazwyczaj w naszym serwisie najwięcej komentarzy – wystarczy wspomnieć choćby ostatnie artykuły o tym, że pisarka podpisała list potępiający decyzję o nieprzyznaniu nagrody palestyńskiej autorce, Adanii Shibli, podczas Targów Książki we Frankfurcie, czy o wsparciu, jakiego Tokarczuk udzieliła Agnieszce Holland w związku z premierą „Zielonej granicy”. Status noblistki i fakt, że pisarka nie boi się wyrażać swojego zdania, sprawiają, że jej słowa nierzadko są słyszane, komentowane. Olga Tokarczuk ma w serwisie Lubimyczytać ponad 2020 fanów, jej książki przeczytało niemal 36 tysięcy osób, a kolejne 45 tysięcy chce się poświęcić ich lekturze.

Katarzyna Barlińska

Drugą wpływową pisarką, która w zestawieniu zajęła miejsce 41., jest Katarzyna Barlińska vel P.S. Herytiera vel Pizgacz, czyli autorka trylogii Hell (choć seria ma już więcej niż trzy książki). Barlińska to pierwsza polska autorka, która zaczynając swoją karierę na Wattpadzie, osiągnęła sukces także wtedy, gdy jej książki ukazały się w wersji papierowej. 22-latka pisząca od siedmiu lat jest dzisiaj jednym z najbardziej rozpoznawalnych nazwisk wśród autorów i autorek książek young adult. Jak możemy przeczytać we „Wprost”:

W serwisie Lubimyczytać Katarzyna Barlińska ma 244 fanów, prawie 3300 osób przeczytało jej książki, a kolejne 5300 chce je przeczytać.

Czy w Ameryce jest lepiej?

Dla porównania przyjrzyjmy się liście najbardziej wpływowych ludzi roku 2023 przygotowanej przez magazyn „Time”. W zestawieniu wpływowi ludzie nie są jednak przyporządkowani do konkretnych miejsc, a podzieleni na kategorie, według rodzaju swojej aktywności. Wśród 100 osób wybranych przez twórców rankingu tylko pięcioro to pisarze i pisarki (cztery osoby umieszczono w kategorii Artyści, jedną w Ikonach).

Colleen Hoover

Wśród nich znajduje się „królowa TikToka”, a także liderka wielu list amerykańskich bestsellerów Colleen Hoover. Jak napisano: Jeśli dokładnie się rozejrzysz, zobaczysz jej książki wszędzie dookoła siebie. I przede wszystkim – młodych ludzi, którzy wprost je pochłaniają. […] To ona sprawiła, że całe pokolenie czytelników powróciło do bibliotek, zaczęło zaglądać do księgarni. Nie zapomina też, skąd pochodzi – w Teksasie otworzyła księgarnię non-profit the Bookworm Box, zainicjowała również festiwal Book Bonansa, także organizowany właśnie w Teksasie.

Neil Gaiman

W zestawieniu pamiętano też o Neilu Gaimanie. Jak napisał o nim aktor James McAvoy: To, co podziwiam w Gaimanie, to jego wiara w konieczność opowiadania historii – to przecież coś, czego potrzebujemy na poziomie DNA. Po raz pierwszy przeczytałem jego książkę w roku 1990, był to „Dobry omen”, napisany przez Gaimana z Terrym Pratchettem. […] Fantastycznie jest widzieć, jak jego twórczość zyskuje nowych fanów, w ostatnim czasie m.in. dzięki adaptacji jego „Sandmana” na Netflixie.

Judy Blume

„Time” docenił również Judy Blume, autorkę książek dla dzieci i młodzieży. Tekst o pisarce stworzyła aktorka Molly Ringwald, która zauważyła: Blume pisała o rozterkach, emocjach, problemach nastolatek zanim to było modne, zanim inni pisarze zaczęli traktować postacie (i czytelniczki!) w tym wieku poważnie. To ona, jako jedna z pierwszych, poruszała w swoich książkach takie tematy jak menstruacja, które pozwoliły milionom młodych kobiet wejść w dorosłość z mniejszym strachem. […] Przez lata książki Blume były zakazywane w różnych miejscach, szkołach w Ameryce, ponieważ zawsze znajdą się ludzie, dla których myśl o władzy młodej kobiety nad własnym ciałem i umysłem jest nie do przyjęcia.

Suzan-Lori Parks

W zestawieniu wpływowych osób roku 2023 znalazła się również dramatopisarka Suzan-Lori Parks, jak zauważa autor tekstu o niej, znana bardzo dobrze w świecie teatru, mniej w całej (pop)kulturze. „Zasługuje na to, by stać się bardziej rozpoznawalna” – napisał aktor Sterling K. Brown. Parks to laureatka Nagrody Pulitzera (w kategorii Dramat). Do tworzenia namówił ją sam James Baldwin. Dramatopisarka jest autorką m.in. „Plays for the Plague Year”, sztuki rozgrywającej się w czasach pandemii.

Salman Rushdie

W osobnej kategorii, Ikony, dostrzeżono Salmana Rushdiego, autora ukazującego się właśnie w języku polskim „Miasta Zwycięstwa”. 12 sierpnia 2022 roku autora zaatakowano nożem podczas spotkania autorskiego. W wyniku ataku stracił wzrok, lata wcześniej, po publikacji „Szatańskich wersetów”, ajatollah Chomeini nałożył na niego odwołaną później fatwę.

Tekst o Rushdiem napisał Bono: Terroryzm chce cię posiąść, zamieszkać w tobie, rządzić twoim dniem i twoją nocą. Salman Rushdie odmówił bycia sterroryzowanym. Poza swoją twórczością daje nam również niezłą lekcję życia. […] Dla mnie to rock’n’roll oznaczał wyzwolenie, twórczość Salmana stanowi wyraz tego samego wyzwolenia, sprzeciwu, determinacji, by nie dać się uciszyć.

A jakie jest wasze zdanie: czy głos pisarzy jest słyszany w kulturze? Czy jednak nie wybrzmiewa on tak głośno jak ten polityków czy przedstawicieli świata filmu, muzyki lub nawet – celebrytów?

Źródła: wprost.pl, time.com