Czytałem kiedyś o gościu, który zaczął molestować własną córkę (nie pamiętam, ile miała lat, ale na pewno była poniżej dziesiątego roku życia). Oczywiście wszyscy się od niego odwrócili: rodzice, żona, przyjaciele. W końcu jak wybaczyć grzech niewybaczalny? Nie da się, jest to niemożliwe, gdyż mężczyzna zrobił coś, po czym nie ma już powrotu do tego, co było wcześniej. Tak przynajmniej mogłoby się wydawać.

Otóż okazało się, że w mózgu ojca znaleziono guz, który uciskał ośrodek sterujący jego seksualnością. Po wycięciu tumora jego kazirodcze popędy ustały. Tylko jak wrócić do normalności po czymś takim? Niby to ten sam człowiek, ale jednak inny. Czy wobec tego należy go rozgrzeszyć i mu wybaczyć? Nie jest to łatwy przypadek, ale idealnie pokazuje, że zawsze zakładamy pełną świadomość w zachowaniu drugiego człowieka. I uciekamy, jak tylko zaczynają się problemy.

„Pani March” Virginii Feito zaczyna się spokojnie. Tytułowa bohaterka zmierza ku ulubionej cukierni z francuskimi wypiekami, jednocześnie rozmyślając o najnowszej powieści swojego męża. Jest typową kobietą z nowojorskiej klasy wyższej: nie musi pracować, domem zajmuje się gosposia, je tylko chleb z oliwkami, ubiera się w stonowane kolory, dom jest urządzony luksusowo (ale bez przesady), a jedyny syn to jej duma, chociaż nie poświęca mu zbyt wiele czasu. Zapewne oddawałaby się rutynie do końca swych dni, gdyby nie mała, niepozorna uwaga rzucona przez właścicielkę cukierni. Kobieta za ladą zasugerowała, że pani March jest pierwowzorem głównej bohaterki ostatniej książki męża. A przecież pierwsze skrzypce w tej powieści gra… dziwka.

Od tego momentu życie pani March zmienia się z dnia na dzień, a jej samej przydarzają się coraz dziwniejsze incydenty. Coraz wnikliwiej zaczyna obserwować swoją drugą połówkę, podejrzewając ją o coraz gorsze zbrodnie. Traci spokój ducha, przez co wszystko wydaje się inne i niepokojące. W każdej rozmowie słyszy dwuznaczności, podejmuje irracjonalne decyzje, kwestionuje otaczającą ją rzeczywistość. Nie wie tylko, czy to ona zwariowała, czy jednak coś jest na rzeczy.

Virginia Feito stworzyła naprawdę interesujący portret kobiety kryjącej się za murem pozorów. Autorka nie tylko obnaża pustotę życia kobiety otoczonej luksusami, ale i pokazuje, jak cienka jest granica między szaleństwem a spokojem ducha. Dzięki temu, że główna bohaterka jest narratorką, razem z nią zaczynamy analizować różne scenariusze i pomysły. Wtedy najlepiej widać jej samotność i kruchość. Autorka również raz po raz rzuca wskazówki co do stanu pani March. Trudno jednak ostatecznie zdecydować, co też wydarzyło się naprawdę, a co miało miejsce wyłącznie w wyobraźni. Tak cienka jest granica pomiędzy.

Całość zaś jest napisana w stylu rasowego kryminału. Napięcie budowane jest powoli, a zwroty akcji powodują, iż naprawdę trudno jest oderwać się od powieści Feito. Szybko grzęźniemy w klaustrofobicznym nastroju powieści i razem z panią March powoli popadamy w paranoję (co do której mam jednak sporo wątpliwości). To wszystko, w połączeniu z pękającą fasadą budowanej przez lata twierdzy, sprawia, że finał wybrzmiewa szczególnie mocno i intensywnie.

„Pani March” to nie tylko świetna powieść psychologiczna, ale i wywołujący niepokój kryminał. Niby zakończenie powinno przynieść ukojenie bohaterce, jednak nawet najbardziej bolesne zderzenie z rzeczywistością nie jest w stanie do końca obudzić pani March z wieloletniego letargu. Można więc powiedzieć, że w tej walce nie mogło być innego rozstrzygnięcia.

Michał Wnuk