James Lucas w swojej książce prezentuje nietypowe ujęcie operacji Barbarossa, co świetnie uzupełnia istniejącą literaturę dotyczącą zmagań na froncie wschodnim i ukazuje świat widziany z obu stron barykady nadając mu nieco kolorytu (w przeciwieństwie do tablicowego podawania suchych danych liczbowych) oraz jednocześnie mocniej obrazując zgrozę konfliktu wśród walczących wojsk.
Kilka czynników sprawia, że jest to nieszablonowe podejście do tematu. Po pierwsze opisywany okres został ograniczony do pierwszych dwóch lat (1941-1943),które to były brzemienne dla przebiegu Drugiej Wojny, a zdaniem autora dodatkowo były czasem wypracowywania taktyk dotychczas nieznanych, które potem stały się rutyną. Inna sprawa, być może ważniejsza, to skupienie się na codziennym życiu i zmaganiach zwykłych żołnierzy. Gdzieś tam w tle mamy wojnę, wielkie operacje i manewry przełamujące, ale na co dzień żołnierze mieli bardziej przyziemne problemy. I takie właśnie zwyczajne sprawy w nadzwyczajnych okolicznościach trzeba było umiejętnie rozwiązywać. A było ich bez liku: gdzie znaleźć schronienie na otwartym stepie? Jak zabezpieczyć się przed wszami? Co z utrzymywaniem higieny przy -30 stopniach mrozu? W jaki sposób sobie radzić z silnikami maszyn i urządzeń gastronomicznych, kiedy zamarza nawet olej i smary wewnątrz? Plus oczywiście mnóstwo spraw stricte wojskowych. Jest to dobra baza dla zrozumienia, że Armia Czerwona nie była jedynym przeciwnikiem niemieckich wojsk na terenie Rosji, a ułatwiają to fragmenty oficjalnych instrukcji i podręczników wydawanych przez OKH.

Z drugiej strony, książka zawiera szereg błędów merytorycznych, które skutecznie obniżają jej wartość. Po części wiążą się one z faktem, że „Ostheer” opiera się na przestarzałych informacjach, co – patrząc na datę wydania (2008 rok) – jest dosyć dziwne, bo ta tematyka aż tak gwałtownie nie ewoluuje, a nowe, rewolucyjne koncepcje nie wyrastają jak grzyby po deszczu. Co innego świadome powtarzanie fałszywych informacji potwierdzających istniejące jeszcze gdzieniegdzie mity. Przykładowo opinia, że radzieckie czołgi (ogólnie) były przez cały okres wojny lepsze niż niemieckie nie jest prawdą (w chwili ataku – zgoda, ale potem przewaga technologiczna nieustannie przesuwała się na stronę Rzeszy) tudzież pogląd o rzekomej niskiej jakości wojsk sojuszniczych (a walczyła pod swastyką większość Europy),nie mówiąc już o umniejszaniu ich roli co do liczebności. Przekonanie o armii Własowa jako niepoważnym pododdziale także budzi sprzeciw, a już teoretyzowanie, że Hitler uprzedził Stalina ledwo o dwa tygodnie pachnie nadmiernym skupianiem się na osądach Suworowa, który także sporo koloryzuje.

Dawno nie miałem takiego problemu z oceną opracowania dotyczącego Drugiej Wojny. Na plus trzeba zaliczyć sugestywne opisy życia codziennego niemieckich grenadierów i piechurów, świetne charakterystyki wybranych jednostek dział samobieżnych, opisy kotłów oraz sylwetki najskuteczniejszych – i mniej znanych – dowódców. Wadą jest część strategiczna, gdzie autor powiela teorie sprzed 15-20 lat podczas gdy współczesne badania jawnie wykazały coś zupełnie innego.
Być może najlepszym wyjściem jest pogodzenie się z myślą, że niniejsza książka opisuje jedynie niektóre aspekty niemiecko-sowieckiej wojny. Nie jest ona monografią tej wojny ani chronologicznym zestawieniem stoczonych wtedy bitew, nie stanowi także próby skróconego opisu poszczególnych etapów kampanii. Czym w takim razie jest? Jest to kompilacja niezwykłych doświadczeń, charakterystycznych dla działań na Wschodzie, będąca zarazem opisem nieznanych dotąd czynników, które odcisnęły swoje piętno na stoczonych tam bitwach. W takim sensie jest to pozycja godna polecenia.

James Lucas w swojej książce prezentuje nietypowe ujęcie operacji Barbarossa, co świetnie uzupełnia istniejącą literaturę dotyczącą zmagań na froncie wschodnim i ukazuje świat widziany z obu stron barykady nadając mu nieco kolorytu (w przeciwieństwie do tablicowego podawania suchych danych liczbowych) oraz jednocześnie mocniej obrazując zgrozę konfliktu wśród walczących...

8,5/10

8,5/10