„Bolesław III Krzywousty to jeden z najbardziej rozpoznawalnych władców piastowskich wczesnego średniowiecza. (…) Prezentowana publikacja jest adresowana do szerokiego grona odbiorców, przede wszystkim do pasjonatów historii, którzy chcą zgłębiać najstarsze dzieje Polski”.

Jakiś czas temu wszyscy zachwycali się serialem „Gra o tron”. Adaptacja książki pod tym samym tytułem zdobyła sobie rzesze fanów na całym świecie. Przyznam szczerze, że mnie jakoś ominęła ta fascynacja. Być może dlatego, że bardzo interesuję się historią. Od wymyślonych wydarzeń wolę te, które miały miejsce w przeszłości. To właśnie w historii było wiele naprawdę fascynujących „gier o tron”. Nie trzeba nic wymyślać, wystarczy sięgnąć do przeszłości. Gdyby panowanie polskich Piastów przedstawić w konwencji tego serialu, otrzymalibyśmy absolutny hit.

Przekonujemy się o tym po raz kolejny, sięgając po bardzo ciekawą publikację Mariusza Sampa pod tytułem „Bolesław Krzywousty. Piastowski bóg wojny”. Ukazała się ona nakładem wydawnictwa Lira. Autor jest już dobrze znany czytelnikom, choćby za sprawą biografii Bolesława Chrobrego czy książki poświęconej bitwie pod Cedynią.

Tym razem opisuje życie jednego z najwybitniejszych piastowskich książąt, jakim był niewątpliwie Krzywousty. Co tak naprawdę wiemy o tej postaci? Z lekcji historii pamiętamy jego słynny testament, za którego sprawą podzielił Polskę pomiędzy swoich synów. Starsza interpretacja tego aktu była bardzo ostra i krzywdząca dla Krzywoustego. Być może niektórzy pamiętają jego rywalizację o władzę ze Zbigniewem. Wszyscy jednak, którzy chcą sobie przypomnieć postać Bolesława Krzywoustego, zdecydowanie powinni sięgnąć po opracowanie Mariusza Sampa. Dlaczego? Otóż w sposób popularnonaukowy przybliża on czytelnikom wydarzenia z bardzo odległej historii Polski. Dobrze, że powstają takie książki, które zbierają najnowsze ustalenia historiografii i przekazują je w możliwie prosty sposób. Autor bowiem jest świadom, że nie odkryje spektakularnych rzeczy. Nie wymyśli nic nowego. Może jednak zaproponować nową interpretację faktów i tym samym zmusić nas do myślenia.

Nie ulega wątpliwości, że Krzywousty jest dla Sampa postacią pozytywną. Nazywa go jednym z najwybitniejszych piastowskich władców. Oczywiście autor ma prawo do takiej oceny. Jednak co najważniejsze, nie pisze hagiografii księcia. Jasno pokazuje jego liczne wady i błędy. Był bowiem Bolesław porywczy, bezwzględny i okrutny. Jednocześnie jednak był zręcznym politykiem i uzdolnionym wodzem. To właśnie on zdobył Pomorze Gdańskie. To on stoczył krwawą wojnę z królem Henrykiem V, w której to Polska jako równorzędny przeciwnik walczyła z Niemcami. Aby jednak w ogóle mógł rządzić, musiał wygrać rywalizację ze Zbigniewem. Sprawa nie była wcale przesądzona. Czy właśnie ta bratobójcza walka była praprzyczyną późniejszego słynnego testamentu? Czy Krzywousty chciał w ten sposób uchronić swoich synów i kraj przed wojną domową? Dziś historycy znajdują dużo więcej zrozumienia dla tego aktu. Przede wszystkim podział kraju między potomstwo był w ówczesnej Europie znany i praktykowany. Pod tym względem przypadek Polski nie był oryginalny. Jednak Bolesław Krzywousty i jego doradcy nie wzięli pod uwagę żądzy władzy, jaką będzie miał każdy z książąt i ich popleczników. Walka o sukcesję była tak naprawdę nieunikniona, a postanowienia testamentu niemal natychmiast zostały złamane.

Panowanie Bolesława Krzywoustego obfitowało w wiele dramatycznych wydarzeń: konflikt ze Zbigniewem, zakończony ostatecznie oślepieniem pokonanego, krwawa wojna z Henrykiem V, zdobycie Pomorza i podział kraju pomiędzy synów. Wszystko to sprawia, że Bolesław III Krzywousty jest władcą nietuzinkowym i wartym pamiętania. Najnowsza publikacja Mariusza Sampa z pewnością nam w tym pomoże. Polecam.

Wojciech Sobański