Tomasz Terlikowski, dotychczas kojarzył mi się z dziennikarstwem katolickim, piewcą dokonań prezesa i jego wyznawców. Na szczęście nawrócił się. Nie miałem świadomości że pisze biografie, dopóki mój ukraiński kolega nie pożyczył mi tej pozycji. Ważna to książka by zrozumieć jak trudne były relacje polsko-ukraińskie na przestrzeni wielu lat. Pozycja obowiązkowa szczególnie dla tych którzy utyskują na Ukraińców, zwłaszcza obecnie gdy od trzech lat zmagają się z agresją Moskali. Świetnie, z detalami, z dbałością o fakty historyczne opisane pokręcone losy rodziny Szeptyckich. Z jakimi trudnymi wyborami musieli się mierzyć tuż po odzyskaniu niepodległości przez Rzeczpospolitą jaki w okresie międzywojennym w czasie II wojny światowej i tuż po niej. Polecam serdecznie

Tomasz Terlikowski, dotychczas kojarzył mi się z dziennikarstwem katolickim, piewcą dokonań prezesa i jego wyznawców. Na szczęście nawrócił się. Nie miałem świadomości że pisze biografie, dopóki mój ukraiński kolega nie pożyczył mi tej pozycji. Ważna to książka by zrozumieć jak trudne były relacje polsko-ukraińskie na przestrzeni wielu lat. Pozycja obowiązkowa szczególnie...

Tocząca się wojna na Ukrainie spowodowała wzrost zainteresowania historią tego kraju. Napływ wielu Ukraińców do Polski przyniósł zaś pytania o wspólną historię, która bardzo często nas dzieli. Mówiąc szczerze nie widać powodów, aby sytuacja ta uległa zmianie. Wręcz przeciwnie. Każdy, kto śledzi zmagania wojenne Ukraińców dostrzega, że jeszcze bardziej wzrósł tam kult UPA i Bandery. Dla nas tymczasem te dwie nazwy są synonimem okrutnego ludobójstwa. Osobiście słyszałem starszych ludzi, którzy mówili, że podczas wojny Ukraińcy byli dużo gorsi id Niemców. Świadczy to o olbrzymiej traumie u wielu Polaków. Traumie tym większej, że ukraińskie władze zdają się jej zupełnie nie dostrzegać – nie mówiąc już o słowie „przepraszam” z ich strony.
Wydaje się, że właśnie to wszystko miał na uwadze Tomasz P. Terlikowski pisząc książkę pod tytułem „Rozdzieleni bracia. Szeptyccy, historia Polski i Ukrainy”. Ukazała się ona nakładem wydawnictwa WAM. Autor jest znanym dziennikarzem i pisarzem. Jednak nie jest zawodowym historykiem, co doskonale widać po lekturze recenzowanej książki.
Na początku kilka uwag. Otóż Terlikowski wziął na warsztat bardzo obiecujący temat. Szeptyccy, wnukowie Aleksandra Fredry i potomkowie wielkiego kresowego rodu. Pięciu braci, z których każdy poszedł własną drogą. Najbardziej oczywiście historia zapamiętała Stanisława – generała wojska polskiego i Andrzeja – zwierzchnika Kościoła greckokatolickiego. Autor wyraża życzenie, że jego książka może prowadzić do „głębokiego pojednania”. Mam jednak ku temu poważne wątpliwości. Książka Terlikowskiego nie jest klasyczną biografią. To raczej popularnonaukowa historia obu braci. Historia rzeczywiście dramatyczna i mająca smutny finał.
Autor zachowuje chronologiczny układ. Widać jednak, że specjalizuje się w tematach religijnych, to bowiem im poświęca ogromne partie swojej pracy. Tam zaś, gdzie skręca w historię polityczną często robi to na skróty i pobieżnie. Mówiąc wprost przeciętny czytelnik, interesujący się historią XX wieku nie dowie się z książki Terlikowskiego niczego nowego. Prawdę powiedziawszy najgorzej – w mojej ocenie – wypadł fragment dotyczący II wojny światowej. Autor – często nieudolnie – ewidentnie próbuje bronić postawy metropolity Szeptyckiego. Stara się tłumaczyć, dlaczego poparł zbliżenie z Niemcami, dlaczego pisał listy do Adolfa Hitlera, dlaczego chciał budować ukraińskie państwo w sojuszu z III Rzeszą. Czy jednak można to wytłumaczyć? Wszak metropolita był człowiekiem światłym, wykształconym i musiał sobie zdawać sprawę ze swoich czynów. Tym bardziej, że wiedział o nazistowskich zbrodniach. Szeptycki nie protestował także, gdy Ukraińcy dokonywali pogromów Żydów oraz bardzo późno potępił ludobójstwo na Polakach. Takie są fakty. Tymczasem Terlikowski kluczy, próbuje szukać wytłumaczenia, snuje domysły.
Kuriozalne jest pytanie, czy bracia zrobili wystarczająco dużo, by pogodzić zwaśnione narody. Wtedy nie mogli uczynić tego braci Szeptyccy, dziś nie może uczynić tego Terlikowski swoją książką. Autor powinien rozumieć, że pojednania i zgody między narodami nie da się zbudować dekretem, jakimś wydumanym aktem czy narzucić odgórnie. Proces ten – aby był trwały – musi obejmować zarówno warstwy rządzące jak i cały naród. Nade wszystko zaś musi być oparty na prawdzie. Tymczasem Ukraińcy nie przyznawali się do mordów na Polakach wtedy, nie przyznają się do tych wydarzeń także i dziś. Dla nich UPA jest symbolem walki z Sowietami, dla nas symbolem ludobójstwa. Tymczasem Terlikowski zdaje się nie dostrzegać tej oczywistości.
Pomijając to wszystko, lektura książki w pewnych fragmentach jest nużąca. Kilkukrotnie autor pisze, że świat jaki znali braci się skończył. Robi tak przy okazji opisu I i II wojny światowej. Oczywiście jest to prawda, jednak te powtórzenia (niemal dosłowne) są irytujące. Poza tym wtedy kończył się świat, jaki znali wszyscy ludzie. Szeptyccy byli w tej uprzywilejowanej postaci, że byli bardzo majętni i nie musieli się martwić o zaspokojenie codziennych podstawowych potrzeb. Tymczasem dla Polaków, Ukraińców i Żydów wojna była prawdziwym piekłem na ziemi.
Mówiąc szczerze, tytuł ten mnie rozczarował. Jest to praca publicystyczna. Uważna lektura książki pokazuje, że autor nie jest historykiem. Nie przynosi żadnych nowych ustaleń. Moim zdaniem za bardzo stara się wybielić metropolitę i jego działania (lub ich brak) podczas II wojny. Uważam, że są dużo lepsze prace poświęcone historii Ukrainy i Polski tamtego okresu.

Tocząca się wojna na Ukrainie spowodowała wzrost zainteresowania historią tego kraju. Napływ wielu Ukraińców do Polski przyniósł zaś pytania o wspólną historię, która bardzo często nas dzieli. Mówiąc szczerze nie widać powodów, aby sytuacja ta uległa zmianie. Wręcz przeciwnie. Każdy, kto śledzi zmagania wojenne Ukraińców dostrzega, że jeszcze bardziej wzrósł tam kult UPA i...