Rzeczypospolita choruje.
Chociaż wciąż pozostaje piękna.
Bardzo.
Na to piękno składa się zamiłowanie do tego, co własne. Krowy pod Krakowem noszą imiona odmienne od tych spod Warszawy. Konie też. Wymowa w poszczególnych regionach różni się od siebie. Śpiewa się inne pieśni, szczególnie w Lubelskim, gdzie „religii ogromne pomieszanie”.
To pomieszanie jest cudowne, świadczące o bogactwie ludzi zamieszkujących ten szczęśliwy, wolny kraj. To bogactwo ducha zostaje dodatkowo podkreślone przez główne miejsce dziania się akcji powieści, książnicy, której właścicielem jest równocześnie pasjonatem muzyki.
Lecz Rzeczypospolita jest chora. Obce potęgi, szczególnie ta ze wschodu: dzika, barbarzyńska, ciemna, tę słabość usiłują wykorzystać.

Główna oś fabularna dzieła Zambrzyckiego to wizyta poselstwa moskiewskiego w Warszawie na początku panowania Jana Kazimierza. Wizyta ta zostaje przedstawiona w sposób humorystyczny, choć w tle groźny. Moskale to zarazem durnie, niechluje, wulgarusy, ale i spryciarze. Orientują się w słabościach Rzeczypospolitej, wykorzystują ten stan bezwzględnie. Wobec słabych nie mają zahamowań.
Wydarzenia zamknięte są w formie pamiętnika z epoki, którego głównym autorem jest młodzik przybywający z Krakowa do Warszawy w celu prowadzenia oficyny wuja. Czasem do tego pamiętnika dopisują się jego bliscy, przez co forma opowieści ulega wzbogaceniu. Do losów młodego bohatera zostanie włączony także wątek romansowy w postaci podlotka z Francji pisującego: „kawalerze miły, sercu memu bliski”.

Wśród postaci występujących w tej książce znajdziemy osobistości ówczesnej Rzeczypospolitej króla, kanclerza, Kochowskiego, Morsztyna, młodego Paska. Wiele innych postaci historycznych również.
Ale jak napisałem powyżej Rzeczypospolita słabuje. Ten stan zostaje oddany symbolicznie poprzez chorobę młodego pamiętnikarza jak również kanclerza, który nie wraca już do zdrowia. Umiera. Na jego śmierć biją żałobne dzwony.
W całej Warszawie.

„W oficynie Elerta” to książka niezwykła. Kipiąca humorem, z niesamowicie precyzyjnie zarysowanymi postaciami, ukazująca piękno minionego, barwnego, bogatego świata naszych przodków. Nawet gdy niewysokich i pospolitych, to jednak wspaniałych i wielkich.

Pewnie, że dziesięć gwiazdek.

Rzeczypospolita choruje.
Chociaż wciąż pozostaje piękna.
Bardzo.
Na to piękno składa się zamiłowanie do tego, co własne. Krowy pod Krakowem noszą imiona odmienne od tych spod Warszawy. Konie też. Wymowa w poszczególnych regionach różni się od siebie. Śpiewa się inne pieśni, szczególnie w Lubelskim, gdzie „religii ogromne pomieszanie”.
To pomieszanie jest cudowne, świadczące...