Rafał Tomański podejmuje dosyć trudną – moim zdaniem – próbę ogarnięcia i wyjaśnienia japońskiej mentalności, która jest tak bardzo odmienna od naszej, zachodniej, że patrzymy na Japończyków jak na, nie przymierzając, kosmitów. To też zresztą mnie zastanawia – te niezliczone próby opisania Japonii, zbadania jej kultury jak pod mikroskopem, te ciągłe zainteresowanie przyjmujące postać japonofilii... żadna chyba inna kultura tak nie intryguje. Jeśli zresztą ktoś jest miłośnikiem Japonii, to książka Tomańskiego może ostudzić te gorące uczucia, bowiem autor przedstawia ten kraj raczej z tej gorszej strony: problemów i dziwnych zwyczajów. Dowiadujemy się o niewielkich mieszkankach, o karoshi, o młodych ludziach mających problemy z przystosowaniem się do życia w społeczności, pornofilii, coseplayerach, bezkrytycznym przyjmowaniu zachodnich wzorców i nie zmienianiu bielizny... Jest także o problemach gospodarczych oraz technologii. To obraz współczesnej Japonii, w której na tradycyjną mentalność nakłada się konsumpcyjny styl życia, importowany z Zachodu. Tomański podziwia łatwość, z jaką Japończycy zdołali się dostosować do zmian, jakie przyniósł im XX wiek – przede wszystkim chodzi tu o przekształcenie się w przeciągu kilkudziesięciu lat z biednego, zrujnowanego wojną kraju, w potęgę gospodarczą. Jednak ceną za to jest utrata własnej tożsamości, wpadnięcie w pewnego rodzaju pustkę, rozdwojenie jaźni: "na każdym polu japońskiej mentalności można wskazać jakąś dwoistość".

Pozornie lektura "Tatami kontra krzesła" wydaje się być łatwa i przyjemna: jak uprzedza opis książka ta wszak oferuje raczej garść ciekawostek i anegdot o Japonii, a nie jest jej naukową monografią. Mnie jednak książka męczyła. Może sprawiła to negatywna energia emanująca z tekstów, może nadmiar faktów: autor podaje wiele dat, danych liczbowych, co sprawia, że momentami treść z anegdot przekształca się w zbiór danych. Niektóre fragmenty mnie ewidentnie znudziły, jak np. rozdział o języku i piśmie, czy gospodarczych problemach Japonii.

Dla osób, które nigdy w Japonii nie były i chcą się po prostu dowiedzieć czegoś o tym „tajemniczym kraju” - to lektura w sam raz. Tym niemniej powiedziałabym, że "Tatami kontra krzesła" to typowy ogląd Japonii przez gaijina, kogoś z zewnątrz – dominuje tu podejście „dlaczego jesteście tacy inni od nas” (w domyśle: co z wami jest nie tak). Wiedza podawana przez Tomańskiego pozostaje raczej na poziomie ciekawostkowym, bez głębszej analizy i generalnie po skończeniu książki mam wrażenie, że Japonia to rzeczywiście jakaś kraina osobliwości (jak zresztą nazywa ją sam autor). Tomański wprawdzie kilka razy usiłuje tłumaczyć dlaczego Japończycy są jacy są, ale jego wyjaśnienia mają charakter czysto intuicyjny – po prostu tak mu się wydaje... Na koniec stwierdza zaś, że to kultura, która stacza się po równi pochyłej, a tego typu wnioski chyba są zbyt daleko idące...
Po przeczytaniu tej książki może wzbogaciłam swoją wiedzę o kilka faktów, ale czy lepiej rozumiem Japończyków ? Nie wydaje mi się.

Rafał Tomański podejmuje dosyć trudną – moim zdaniem – próbę ogarnięcia i wyjaśnienia japońskiej mentalności, która jest tak bardzo odmienna od naszej, zachodniej, że patrzymy na Japończyków jak na, nie przymierzając, kosmitów. To też zresztą mnie zastanawia – te niezliczone próby opisania Japonii, zbadania jej kultury jak pod mikroskopem, te ciągłe zainteresowanie...