„Nagi sad" to debiutancka powieść Wiesława Myśliwskiego, wydana po raz pierwszy w 1967r., wznowiona ostatnio przez Wydawnictwo Znak. Jej narratorem jest
stary wiejski nauczyciel, który wspomina swoją młodość, poczynając od dnia, gdy ukończywszy nauki w mieście, powraca wraz z ojcem do rodzinnej wsi.

Narracja toczy się tu niespiesznie, można wręcz powiedzieć leniwie. Główny bohater opowiada o otaczającym go świecie poprzez obrazy, skojarzenia. Przekazuje
to, co najbardziej pozostaje w ludzkiej pamięci, gdy już zacierają się szczegóły, gdy sami nie mamy pewności, co było prawdą, a co dopowiedziała nasza
wyobraźnia.

Jest to opowieść o prostych ludziach mieszkających w ubogich chatach, uprawiających swe nędzne poletka, hodujących zwierzęta, chodzących co niedzielę do
kościoła. To historia pełna cichej rezygnacji, pogodzenia z życiem takim, jakie ono jest, a jednocześnie ukazująca niezwykły upór, ogromną wolę trwania
w świecie, który się zna i mimo jego okrucieństwa, także kocha. Ze szczególną nostalgią bohater opowiada o ojcu, z którym łączyła go bliska, ale dziwna
więź. Przepełniona miłością i wstydem, milczeniem, wzajemną cichą obecnością, niezrozumieniem i ciągłymi próbami zrozumienia. Wciąż żyli obok siebie, a
mimo to nieustannie się szukali.
"Jesteś tu, jesteś?"
Rozbrzmiewało w zaniedbanym sadzie, gdy ojciec szukał ukrytego na gruszy syna.
"Jesteś tam, może jesteś?"
Wołał syn poszukując ojca. Mnóstwo tu uczuć, których prości ludzie nie są w stanie wyrazić, bo brak im słów, bo nie potrafią pisać listów, bo ich twarde
i surowe życie uczyło czegoś zupełnie innego.

Wiele tu mamy zapadających w pamięć obrazów. Słaniająca się w upale matka z chorym dzieckiem na ręku, smagający ją kijem po nogach ojciec, a za nimi cała
wieś, która chce razem z nimi przejść przez dziewięć mostów, by dziecko wyrwać z ramion śmierci. Chłopski wóz zaprzężony w dworskiego ogiera, który wiezie
młodego człowieka z miasta do rodzinnej wsi. Ojciec proszący dziedziczkę o pożyczenie konia. Ojciec czekający na syna pod szkołą, tylko po to, by go zobaczyć.
Ojciec analfabeta czytający co niedzielę gazetę. Matka, przesuwająca co wieczór w palcach paciorki różańca, matka czesząca swoje piękne włosy. Wiele można
by jeszcze znaleźć takich scenek, pojedynczych klatek zatrzymanych i oglądanych bardzo dokładnie z każdej strony. Tak dokładnie, jak oglądać je można tylko
z perspektywy czasu, bo gdy jesteśmy w centrum wydarzeń, jest to zwykle nie możliwe, czas płynie zbyt szybko i nie daje szansy, by się dokładnie przyjrzeć
swojemu życiu. Jest to też w pewnym sensie opowieść o poszukiwaniu siebie, o braku korzeni, mimo mieszkania całe życie w jednej i tej samej chacie z rodzicami,
potem tylko z ojcem, w końcu samotnie. Po naukach w mieście, w których niepiśmienny ojciec pokładał takie nadzieje, syn wraca zmieniony, bez miłości do
ziemi, bez umiejętności jej uprawiania i bez tego, co się na wsi wydaje fundamentem, bez wiary w Boga. Zostaje wiejskim nauczycielem, który nie radzi sobie
z uczniami, a wieczory spędza na czytaniu książek, do których stosunek ma wysoce ambiwalentny.

Ta powieść ma bardzo specyficzny klimat, zasnuty mgłą, momentami wręcz ciężki i duszny. Trochę tak, jakby iść w upale po spieczonej ziemi, pośród wypalonych
słońcem pól i łąk i szukać odrobiny cienia lub wody. Nie powiem, że jest to lektura łatwa, z całą pewnością nie z tych, które się czyta w jeden wieczór,
a jednak zachwyca niewiarygodnie. Tym, co mnie w niej ujmuje, jest język. Wspaniała, piękna, momentami nieco starodawna Polszczyzna. W końcu mamy do czynienia
z mistrzem języka, z kimś, kto potrafi rzeźbić w słowie i malować słowem. Aż trudno uwierzyć, że ta powieść to debiut pana Myśliwskiego. Jakże by się chciało,
żeby nasze współczesne debiuty do takich równały wzorców, jakże marnie, a często nawet śmiesznie wypadają zwykłe słowa wobec tego, co reprezentuje sobą
ta książka.

Właściwie zastanawiam się, czy tę książkę w ogóle powinnam recenzować. Czy pisanie tej recenzji nie jest jak porywanie się z motyką na słońce. Ta powieść
jest jednak świetna nie z powodu samego nazwiska autora, bo nazwisko jak wiadomo niczego nie dowodzi, nawet najlepszym zdarzają się lepsze i gorsze utwory.
Ona jest świetna, bo wszystko w niej jest na miejscu, bo wszystko jest, jak ma być. Bo każde słowo tkwi dokładnie tam, gdzie być powinno, a nam pozostaje
chyba tylko czytać, podziwiać i uczyć się od najlepszych.

„Nagi sad" to debiutancka powieść Wiesława Myśliwskiego, wydana po raz pierwszy w 1967r., wznowiona ostatnio przez Wydawnictwo Znak. Jej narratorem jest
stary wiejski nauczyciel, który wspomina swoją młodość, poczynając od dnia, gdy ukończywszy nauki w mieście, powraca wraz z ojcem do rodzinnej wsi.

Narracja toczy się tu niespiesznie, można wręcz powiedzieć leniwie....