W dwóch miastach-państwach, Beszél i Ul Qumie, położonych „gdzieś na skraju Europy”, inspektor Borlú prowadzi śledztwo w sprawie zabójstwa studentki. Obie metropolie łączy nietypowa zależność. Zajmują one ten sam teren, ich obywatele chodzą tymi samymi ulicami, mijają te same budynki. Żyją razem, ale oddzielnie. Nie wolno im patrzeć, zauważać rzeczy i osób, które nie należą do ich miasta. Pomagają im w tym umowne kody – kolory ubrań czy oznaczenia budynków. Jeśli ktoś złamie ów święty zakaz, dopuści się przestępstwa „przekroczenia” i trafi w krąg zainteresowania tajnych służb – Przekroczeniówki.
Pomysł nieco karkołomny, ale China Miéville, jeden z najciekawszych obecnie twórców fantastyki, znów zaskakuje. Anglik lubi sięgać po różne konwencje i gatunki – jest twórcą, który nie chce być szufladkowany, a jeśliby szukać wspólnego motywu, który łączy wszystkie jego dzieła, byłoby nim miasto – u Miéville’a zawsze istotny element fabuły.
W nowej powieści ów osobliwy bliźniaczy twór wydaje się tak wyraźny, że niemal realny. Pisarz naszpikował swoją książkę licznymi aluzjami i tropami, które dają czytelnikowi dużą swobodę interpretacji.
Polityczne i gospodarcze różnice (Ul Quma to autorytarna potęga i raj dla inwestorów, Beszél jest politycznie niestabilne i zaniedbane) oraz społecznąślepotę można odczytać jako aluzje do komunizmu, apartheidu czy sytuacji państw azjatyckich (Chiny, Korea).
Największą zaletą „Miasta i miasta” jest zgrabne połączenie wątku kryminalnego z fantastycznym. Kolejne etapy śledztwa inspektora Borlú są jednocześnie kluczem do odkrycia tajemnicy miast Beszél i Ul Qumy. Mimo, że powieść Miéville’a to przede wszystkim kryminał, trudno powiedzieć, że to lektura łatwa i lekka. Mamy raczej do czynienia z inteligentnąłamigłówką, w której niewiele jest dosłowności, a uchwycenie zaskakującej puenty zależy tylko do tego, czy czytelnik ma ochotę podjąć tę wyrafinowaną grę.

W dwóch miastach-państwach, Beszél i Ul Qumie, położonych „gdzieś na skraju Europy”, inspektor Borlú prowadzi śledztwo w sprawie zabójstwa studentki. Obie metropolie łączy nietypowa zależność. Zajmują one ten sam teren, ich obywatele chodzą tymi samymi ulicami, mijają te same budynki. Żyją razem, ale oddzielnie. Nie wolno im patrzeć, zauważać rzeczy i osób, które nie należą...