Jesteśmy społecznością, która kocha książki

LonNiedyn - Miasto rzeczy, które odeszły w niebyt. Dwie dwunastolatki, Zanna i Deeba, za sprawą splotu tajemniczych okoliczności trafiają do alternatywnego Londynu pełnego dziwnych istot, magii, osobliwych konstrukcji. Będąc na miejscu odkryją, że nad nie-miastem wisi widmo wojny z bezwzględnym Smogiem, świadomą chmurą dymu chcącą zadusić mieszkańców LonNiedynu w swoich trujących wyziewach. Istnieje prastara przepowiednia o tym, że to właśnie jednej z dziewczynek uda się pokonać Smoga i przywrócić obywatelom nie-miasta pokój i czyste powietrze. Czy staną na wysokości zadania powierzonego im przez przeznaczenie? Zdołałem się naczytać opinii, że jest to książka dla młodszych odbiorców. Zdecydowanie nie zgadzam się z tak postawiona tezą. Owszem, struktura powieści przypomina literaturę młodzieżową, jednak problematyka objawiająca się pod powierzchnią ekscytujących przygód będzie przedmiotem zainteresowania bardziej dojrzałego i świadomego problemów współczesnego świata czytelnika. Powiedziałbym, że powieść przeznaczona jest dla dorosłych, którzy chcą sobie przypomnieć dziecięcy zachwyt z podróży do krainy dziwów, jednocześnie nie zatracając przy tym swojej dorosłej perspektywy. Moim zdaniem najlepsze baśnie i bajki to takie, które dostarczają zupełnie innych walorów czytelnikom w różnym wieku. Tak jest w przypadku LonNiedynu. Młodszy odbiorca może podejść do tej opowieści jak do znakomitej przygody, w której wspólnie z bohaterami odwiedzimy fascynujące lokacje, poznamy przedziwne stwory, ujrzymy alternatywną kosmologię, skosztujemy osobliwości wyobraźni, jakie Mieville rysuje przed nami, a to wszystko podane językiem niezwykle przystępnym, lecz odpowiednio wyrafinowanym i poruszającym zmysły estetyki. Niektóre cuda na zawsze pozostaną już w mojej pamięci, jak np. Październikowe Drzewo, Otchłanna Książnica czy Oknotule. Nie mogę jednak zdradzić czym są owe atrakcje, ponieważ jest to ten typ opowieści, w której fabuła jest budowana w oparciu o elementy świata przedstawionego. Jest to mój zdecydowanie ulubiony zabieg artystyczny i powód, dla którego literatura fantastyczna jest tak fascynująca w odbiorze. Z drugiej strony, jeśli jesteśmy dorosłym czytelnikiem, możemy zajrzeć pod drugie dno opowieści skupiające się na tematyce ochrony środowiska pod kątem niemoralnych praktyk odbywających się na tym polu. Cała powieść to jedna wielka alegoria walki z zanieczyszczeniem środowiska: wybraniec pozbawiony mocy działania, everyman, który bierze sprawy we własne ręce nie oglądając sie na to czy to jego sprawa czy nie, spiskowy pozorujący walkę z problemem i dostarczający fałszywych lub krótkoterminowych rozwiązań. W tej ostatniej kwestii dostaje się po głowie wszystkim: politykom, lobbystom wielkich korporacji, koncernom naftowym, przekupnym naukowcom działającym w zmowie z wcześniej wymienionymi. Mieville wprost nawiązuje do procederu wywożenia szkodliwych produkcji za granicę (str. 253) czy do sposobu obejścia limitów w handlu emisjami CO2, wpłata żarciki z biurokratycznych absurdów i zwraca uwagę, jak w przypadku realnego problemu tworzą się grupy interesów gotowe w nieczysty sposób zbić kapitał polityczny lub finansowy na udawanej walce o dobro środowiska naturalnego. W powieści występuje także gadająca książka, która jakoby zawiera przepowiednię na temat walki ze Smogiem. Niestety okazuje się, że nie jest zbyt dokładna. Jest to dla mnie czytelna metafora odnosząca się do prac naukowych zajmujących się środowiskiem i zmianami klimatycznymi, które na przestrzeni lat ciągle mylnie trafiały zakres dat oraz skalę problemu, mimo wszystko dobrze określały kierunki zmian. Niestety błędne szacunki nadszarpnęły zaufanie do tego typu przepowiedni ze strony opinii publicznej, która pomyślała, że w związku z tym całość nadaje się do kosza. (Moim zdaniem błędnie) Natomiast fragment, gdy bohaterowie muszą wypełnić szereg questów mających na celu powstrzymanie Smoga i zamiast iść krok po kroku od razu przechodzą do ostatniego zadania jawne ilustruje poglądy Mieville co do półśrodków stosowanych przy walce z zanieczyszczeniami środowiska. Przy odrobinie kolektywnej woli moglibyśmy podjąć drastyczne akcje, które mógłby zadziałać szybciej i efektywnej w perspektywie ograniczonego czasu. Ale niestety nie żyjemy w bajce i owe grupy rozbieżnych interesów nie dopuszczą do takiego przebiegu zdarzeń. Jak widzicie, tematyka jest śmiertelnie poważna i wymaga odpowiedniej znajomości tego, co dzieje się w krajach cywilizowanych. Więc z jednej strony mamy ciepłą, miejscami mroczną, ale niewątpliwie pobudzającą wyobraźnię opowieść o latających autobusach, żyjących słowach, walczących koszach na śmieci, krwiożerczych żyrafach, miejskich dżunglach, inteligentnych kanarkach, przenoszących się siłą woli w czasoprzestrzeni mostach, gadających księgach czy uroczych kartonikach po mleku, z drugiej jednak strony historia przybiera wymiar rozprawki z mrocznymi aspektami polityki ochrony środowiska. Oba te aspekty doskonale się uzupełniają, tworząc wciągającą przeprawę przez fikcyjny LonNiedyn inspirowany twórczością Neila Gaimana. Jest tu też parę technologicznych smaczków ukrytych pod warstwa fantasy. Bohaterowie są charyzmatyczni i dawno już nie miałem tak, abym po lekturze 530 nie chciał się rozstawać z postaciami wykreowanymi w umyśle Mieville'a. Mógłbym spędzić jeszcze co najmniej 100 stron na dalszych przygodach naszej paczki w alternatywnym świecie dziwów. Książka wydana jest znakomicie, pełna czarno-białych ilustracji pomagających wyobrazić sobie i zapamiętać ten ogrom atrakcji, których byliśmy świadkami. Duży format, z obwolutą i srebrny grawerunek na czarnym tle okładki. Wspaniała książka na prezent. Tłumaczenie jest doskonale. W bardzo plastyczny sposób radzi sobie z tworzeniem neologizmów charakterystycznych dla fikcyjnego świata. Polecam ogromnie. Dzięki tej pozycji poczułem się na nowo dzieckiem, a jednocześnie nie zapomniałem, że fantastyka pozwala nam rozmawiać o rzeczach ważnych w uniwersalnej i atrakcyjnej dla oczu wyobraźni formie.