Dowodem na to, jak niezwykłym i często niedocenianym przez nas czasem była Starożytność jest właśnie utwór Apulejusza "Metamorfozy albo złoty osioł". Można chyba powiedzieć, że to pierwszy w całości zachowany romans awanturniczo-satyryczny, który swoją formą nawiązuje do "Opowieści milezyjskich" Arystydesa - o czym autor już na samym wstępie pięknym i jakże oryginalnym językiem uprzedza:

"Oto opowiem ci milezyjską modłą bajeczki rozmaite i połechcę twe łaskawe mi uszy wdzięcznym bajdurzeniem - jeśli tylko nie wzgardzisz przeczytaniem tego papirusu egipskiego, nilowej trzciny kończystością pisanego. Wszystko to zaś, abyś się nacudował ludzkich losów i postaci przemianom w kształty inne i powrotowi we własne dzięki odwrotnemu rzeczy splotowi".*

Narratorem tej opowieści jest Grek Lucjusz, kształcony w Rzymie, który w podróży do rodzimej Tesalii, znanej z magii i czarownic, ma nadzieję na poznanie tajników czarów. Nieopatrznie jego życzenie spełnia się, ale zamiast w puszczyka, za sprawą swej kochanki Fotis zostaje zamieniony w osła. Od tego momentu bieg wydarzeń można, nomen omen, rzec, rusza z kopyta i przyśpiesza.;)

Nasz bohater wędruje po okolicy i co rusz zmienia właścicieli - służy m.in. u rozbójników, drwala, młynarza, ale za każdym razem przeżywa katusze udręczonego ciężką pracą zwierzęcia. Cały czas szuka przy tym kwiatów róż, które mają być antidotum na jego metamorfozę i powrót do ludzkiej postaci. Udaje mu się to dopiero z łaski Izydy. I tutaj trzeba powiedzieć, że jedynie bogini ta i może jeszcze tylko dwie postaci kobiece są ukazane w pozytywnym świetle. Oprócz tego wszędzie na kartach aż kipi od mizoginizmu i wszelkie występki i zło tego świata narrator przypisuje właśnie płci niewieściej. Również czary to ich domena, nie znajdziemy tutaj żadnego złego czarnoksiężnika. ;)

Warto zwrócić uwagę na mozaikowy, bogaty styl utworu, autor w zależności bowiem od postaci i okoliczności potrafi indywidualizować ich język. Szczególnie interesujący jest mit "Amor i Psyche" opowiedziany przez "starkę", osobę z ludu - do złudzenia przypomina baśń. Fragmenty, w których Wenera zleca Psyche szereg zadań (niemożliwych do wykonania przez człowieka w krótkim czasie) i sama udaje się na bal, nasuwają skojarzenie z "Kopciuszkiem" braci Grimm.

Dla mnie osobiście utwory z tak zamierzchłych czasów są zawsze doskonałym źródłem informacji o kontekście społeczno-obyczajowym i historycznym. Tym razem szczególnie zainteresował mnie fragment dotyczący bogini Izydy, a dokładniej jak to bóstwo ewoluowało. Oto co we śnie Lucjusza-osła mówi Izyda o sobie samej:

"Oto prośby twymi, Lucjuszu, ubłagana, przychodzę ja, macierz wszechświata, pani żywiołów wszystkich, praźródło wszechwieków, ja, z bóstw największa, ja, cieni podziemnych królowa, spośród niebian pierwsza, ja, której twarz obliczem jest pospólnym bogów i bogiń wszystkich, której skinienie rządzi świetlistymi sklepieniami nieba, uzdrawiającymi tchnieniami oceanów, rozpaczliwym piekieł milczeniem, ja, której jedno jedyne bóstwo cały czci świat we wielorakim kształcie, w różnym obrządku i pod różnym imieniem. Tam mnie Frygijczycy, na ziemi pierworodni, Pesynucką bogów Macierzą zowią, tu Attykowie zasię, na ziemicy swej odwiecznie tubylczy, Minerwą Cekropską, ówdzie Cypryjczykowie morscy Wenerą mienią Pafijską; łucznikowie Kreteńscy zwą mnie Dianą Diktynną, Sykulowie trójjęzyczni Prozerpiną Stygijską, Eleuzynowie odwieczną Cererą, inni Junoną, Belloną inni, Hekatą tamci, Ramnuzją owi, ci zasię, na których wschodzącego słońca promienie naprzód padają: Etiopowie, Ariowie i prastarą mądrość przechowujący Egipcjanie - właściwymi mnie czczą obrzędami i prawdziwym oznaczają imieniem: Izydy królowej".*

Interesujący jest również opis misterium ku czci Izydy - warto przeczytać. Ja miałam skojarzenia z ... No, może jednak nie zdradzę, jeśli kogoś zainteresowało, niech sam sprawdzi. Ciekawa jestem czy to samo przyjdzie Wam na myśl...;) Polecam lekturę.** :)

* Źródła cytatów: Apulejusz - "Metamorfozy albo złoty osioł" (przekład Edwin Jędrkiewicz), Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1976

** Pierwotnie recenzja zamieszczona na stronie: www.bookfreak.pl

Dowodem na to, jak niezwykłym i często niedocenianym przez nas czasem była Starożytność jest właśnie utwór Apulejusza "Metamorfozy albo złoty osioł". Można chyba powiedzieć, że to pierwszy w całości zachowany romans awanturniczo-satyryczny, który swoją formą nawiązuje do "Opowieści milezyjskich" Arystydesa - o czym autor już na samym wstępie pięknym i jakże oryginalnym...