Odkąd pamiętam uwielbiałam podróżować pociągami. Lubiłam dworce, uczucie oczekiwania, targanie ze sobą zapasów na drogę, ciekawe książki, które się czytało w trakcie podróży, interesujące (lub nie) widoki za oknem, możliwość obserwacji i ewentualnej interakcji z innymi podróżnymi, nawet wagony restauracyjne.

To zamiłowanie do podróży kolejowych spowodowało, że kiedy otrzymałam propozycję przeczytania właśnie tej książki, to z miejsca się zgodziłam. Wydawało mi się, że będzie to książka podróżnicza, generalnie podobna do innych. A jest to raczej podróż w głąb siebie i odkrywanie innych ludzi. Jak sam autor pisze (str. 20): „Szukałem pociągów, znalazłem pasażerów.”

W 1973 roku Paul Theroux postanowił odbyć wielką podróż koleją, zrobić kółko z Londynu do Londynu, przez Bałkany, Turcję, Iran, Indie, Wietnam, Japonię, Rosję… Chce on napisać książkę o tej podróży, ale nie chce on, by była to „typowa” książka podróżnicza, które on uważa za besensowne i nudne. Muszę przyznać, że udało mu się uniknąć podobieństw do innych książek podrożniczych. Theroux wsiada do pociągu zaopatrzony w zapasy cygar, alkoholu, książek i notesów. Podróż stara się spędzić jak najwygodniej – kiedy się da wykupuje bilety pierwszej klasy, sleepingi, kiedy trzeba potrafi dać w tej sprawie łapówki. W każdym pociągu stara się poczuć jak najlepiej, by tak wygodne podróżowanie ułatwiło mu odbiór podróży, refleksję nad nią i ludźmi, którzy się dookoła niego pojawiają.

Autor wyruszył w podróż dla samego podróżowania, zwiedzanie ogranicza do minimum, wszedzie praktycznie zostaje tyle, ile musi poczekać na kolejny pociąg. Jego podróż to odkrycia robione w pociągu, ewentualnie z jego okien. Jego Europa i Azja, to widoki ujrzane przez okno, ludzie koczujący na stacjach kolejowych oraz współtowarzysze podróży.

Autor przenikliwie obserwuje otaczającą go rzeczywistość, którą komentuje w spostrzegawczy, czasami wręcz ostry sposób. Przyznam, że czasami denerwowały mnie jego komentarze, część z nich (całe szczęście mała) była pisana z pozycji „wyedukowanego białego, dobrze ustawionego w życiu i mieszkającego w cywilizowanym kraju). Ale w takich momentach starałam sobie przypominać fakt, że ta książka pisana była na początku lat 70-tych. Inna rzeczywistość, postawy, relacje społeczne. Końcówka wojny w Wietnamie, mniej więcej środek istnienia ZSRR, inne czasy.

Właśnie dzięki temu, że książka ta powstała w 1973 roku możemy obserwować, jak wiele zmieniło się od tego czasu, zarówno w sensie politycznym i ekonomicznym, jak i społecznym. Ale jednocześnie możemy zaobserwować, że pewne rzeczy w ogóle (albo bardzo nieznacznie) się nie zmieniają – np. stosunki społeczne w Indiach lub Japonii, stagnacja przeciętnego życia na Syberii. Może to zbyt pochopne odczucia, ale tak akurat widzę to aktualnie.

„Wielki bazar kolejowy” powstał dzięki notatkom, które autor regularnie robił w pociągu i w trakcie przystanków. Notował nie tylko wrażenia z pociągów, spotkań, hoteli czy opisy widoków za oknem, ale przede wszystkim obserwacje dotyczących współpasażerów, jego rozmowy z nimi. Możemy w ten sposób poznać przekrój społeczny pasażerów wszelkich pociągów – wykształconych i dobrze ustawiownych profesorów, handlarzy, studentów, hipisów podróżujących do Indii, mnichów, konduktorów, kelnerów. Obserwujemy ich zachowania, postawy, poznajemy zasady życiowe, marzenia, postanowienia, przemyślenia. To właśnie czyni tą książkę tak ciekawą i unikatową. Prawdziwą.

Widzę „Wielki bazar kolejowy” jako książkę o podrożowaniu, o sensie podróży, ich metafizyce. Następnie jako książkę o ludziach i ich współistnieniu. A trzecim bohaterem jest pociąg jako środek transportu oraz miejsce, gdzie spotykają się różne światy.

Książka jest napisana bardzo dobrze, w ciekawym stylu. Bogate słownictwo i najwyraźniej dobre tłumaczenie dodaje przyjemności czytaniu.

Książkę polecam wszystkim którzy lubią podróże, pociągi, ale przede wszystkim poznawanie ludzi!

Odkąd pamiętam uwielbiałam podróżować pociągami. Lubiłam dworce, uczucie oczekiwania, targanie ze sobą zapasów na drogę, ciekawe książki, które się czytało w trakcie podróży, interesujące (lub nie) widoki za oknem, możliwość obserwacji i ewentualnej interakcji z innymi podróżnymi, nawet wagony restauracyjne.

To zamiłowanie do podróży kolejowych spowodowało, że kiedy...