Zapoznawałem się z historią mocarza Gilgamesza za pośrednictwem różnych streszczeń, notatek w słownikach, a nawet pseudonaukowej pisaniny Zacharii Sitchina. Pierwszym, porządnym opracowaniem z jakim się zetknąłem była artystyczna rekonstrukcja Roberta Stillera, którą autor opatrzył bardzo obszernym komentarzem*. Bezsprzecznie była to świetna robota. Jednak dopiero fragmenty przekładów pisma klinowego dokonane przez Krystynę Łyczakowską, Piotra Puchtę i Magdalenę Kapeluś pozwalają przeczytać niemalże słowo w słowo teksty sprzed tysiącleci, takimi jakimi faktycznie były, i zrozumieć z jakich szczątków musi korzystać osoba które decyduje się je badać.
Niekiedy bliskowschodnie i mezopotamskie teksty umieszczone w książce brzmią bardzo prymitywnie, jednak równie często powalają konstrukcjami myślowymi, swoją logiką i przenikliwością. Z tekstów sławiących Gilgamesza wyłania się obraz ludzi reprezentujących najstarszy bądź jeden z najstarszych kręgów cywilizacyjnych świata. Choć odmalowują obraz ludzi prostych, nastawionych na zaspakajanie niskich instynktów i łechtanie swego ego, kierujących się prawem silniejszego, to jednak niepozbawionych zdolności do głębszej refleksji i kreatywności. Nie byłoby rozsądne mówić o arcydziele, ale sama historia Gilgamesza jest ciekawa, poruszająca, i w jakiś sposób odwołuje się do niepokojów każdego człowieka. Poza mądra pointą, jest w niej też kult przyjaźni. Opowieść która zyskał tak ogromną popularność, że przyszło jej doczekać się dziesiątek wersji i przeróbek – porusza i intryguję także współczesnych.

Szkoda że nie jest wyraźnie zaznaczone w jakim języku spisano poszczególne fragmenty tłumaczonego tekstu, zaznaczając jedynie okres i miejsce powstania tabliczek (nie każdy to wie – czasem dobrze postawić kawę na ławę). To, że w XIX wieku przypadkiem udało się rozkodować pismo klinowe, jest niemalże niewiarygodne. Gliniane tabliczki, powstałe u zarania dziejów cywilizacji, zniszczone i kompletnie zapomniane, których ząb czasu nie oszczędzał – dostarczają informacji poprzez które poznajemy ludzi identycznych jak my. Tłumacze dali nam możliwość odbycia podróży w przeszłość, tysiące lat wstecz, do nieco bardziej zielonej niż obecnie Mezopotamii – wziąwszy pod uwagę materiał źródłowy, jego stan, to robota z pogranicza magii.

* Stiller jako tłumacz jest bardzo rzetelny. W dodatkach odpowiada na wiele pytań które mamy przed, po i w trakcie lektury.
W przypadku kompilacji fabuły z fragmentów które dotrwały do naszych czasów, które odnaleziono, dużym kłopotem są sprzeczności poszczególnych wersji. Zawsze coś musi wylecieć, a część luk i tak załatać może tylko wyobraźnia adaptatora (bądź przyszłe odkrycia). Przywodzi to na myśl „Opisanie Świata” Marco Polo, które zaraz po spisaniu zaczęło żyć własnych życiem, w setkach różnych wersji. Przy mezopotamskich mitach sprawę komplikuje jeszcze fakt, iż gliniane tabliczki z których je odczytano liczą sobie nie setki, a tysiące lat, przez co tracimy kontekst poszczególnych gestów, słów i wyrażeń.

Zapoznawałem się z historią mocarza Gilgamesza za pośrednictwem różnych streszczeń, notatek w słownikach, a nawet pseudonaukowej pisaniny Zacharii Sitchina. Pierwszym, porządnym opracowaniem z jakim się zetknąłem była artystyczna rekonstrukcja Roberta Stillera, którą autor opatrzył bardzo obszernym komentarzem*. Bezsprzecznie była to świetna robota. Jednak dopiero fragmenty...