Liczyłem na pewne pokrewieństwo powieści Lagerkvista z tak przeze mnie cenionymi dziełami Gyllenstena; i faktycznie podobieństwa nie ograniczają się do zainteresowania trzecioplanowymi postaciami pierwszorzędnych, antycznych i na poły mitycznych dramatów, bo i narracja ujawnia pewne cechy zbieżne, kreując tajemniczy nastrój oszczędnymi środkami. Różnica polega jednak na tym, że Gyllensten jest mistrzem misternych niedopowiedzeń, a Lagerkvist tak bardzo chciałby podobnym mistrzem zostać, że momentami swój brak mistrzostwa zdradza w sposób dziecinny, posuwając się w swych staraniach do dosłowności, w szczególności nadużywając terminu "dziwny" w jego wariacjach. Poza tym elementem wykonuje jednak dobrą robotę, bo na gruncie historycznym lub ideologicznym udaje mu się już jednoznaczności wystrzegać.

Opowiadając historię Jezusa ustami osób prostych, zyskuje Lagerkvist legitymację do zastosowania nie tylko uproszczonego języka, ale i uproszczonego rozumowania, co mnie osobiście utrudniało obcowanie z "Barabaszem", choć przecież byłbym w stanie wskazać kilku bardziej ode mnie wyrafinowanych dżentelmenów w dowolnej, kilkuosobowej grupie.
Rzecz jest więc napisana wzorem ewangelicznych przypowieści, czyli przy użyciu metafor, które w założeniu mają być zrozumiałe dla jak największej liczby odbiorców. Zazwyczaj są one tak grube, że każdego egzegetę posłałyby na bezrobocie.

To jednocześnie fascynujący opis budzenia się w człowieku wiary. Budzenia niełatwego, nieciągłego. Cień Jezusa prześladuje Barabasza, nie daje mu spokoju, a co naszego bohatera niepokoi tym bardziej, zmarły nie domaga się sprawiedliwości, nie pragnie zadośćuczynienia, a jedynie nęka złoczyńcę w niejasnych wizjach swym przykazaniem miłości.

Lagerkvist pokazuje również narodziny wiary chrześcijańskiej na szerszym tle, daje świadectwo jej niezaprzeczalnej mocy, a na przykładzie bohatera swej powieści dowodzi, że pustkę w życiu człowieka jest w stanie wypełnić jedynie Bóg.

Przy okazji pragnę wszystkim szczerze odradzić lekturę wstępu. Zamiast przedstawić w nim komentarz do dzieła, ksiądz Eugeniusz Dąbrowski postanowił przybliżyć jego treść, podając ją w pigułce i obficie posiłkując się przy tym cytatami. Na śmieszność zaś zakrawa jego stwierdzenie, że literatura nie powinna sprzeciwiać się faktom ustalonym, dowodzące kompletnego niezrozumienia zarówno genezy, jak i roli literatury pięknej w ludzkiej kulturze.

Liczyłem na pewne pokrewieństwo powieści Lagerkvista z tak przeze mnie cenionymi dziełami Gyllenstena; i faktycznie podobieństwa nie ograniczają się do zainteresowania trzecioplanowymi postaciami pierwszorzędnych, antycznych i na poły mitycznych dramatów, bo i narracja ujawnia pewne cechy zbieżne, kreując tajemniczy nastrój oszczędnymi środkami. Różnica polega jednak na...